Utepbergenov Farxad

Oltoy tillari oilasi.  (14mln) ozarbayjon, tatar, chuvash, boshqirdlar, qumiq, 

qorachoylar. 

Antropologik tarkibi. Evropada asholining asosiy qismi evropeoid irqining 

2 tipi «shimoliy» (blondin) «janubiy» (bryunet) tipiga kiradi. 

«Kichik irqlarning» Wrta er dengizi, «dinar», «alp», «boltiq» tiplari sham 

bor. 

Xwjaligi va moddiy madaniyati. Neolit va bronza davridan Evropada 

deshqonchilik tarqalib deyarlik barcha xalqlar xwjaligi asosini tashkil qiladi. 

Shimoliy xududlarda suli, arpa, Markaziy va Sharqiy Evropada bug’doy 

etishtirilgan. Janubiy rayonlarda ulardan tashqari makka va sholi sham 

etishtiriladi. Sabzavot, meva etishtirish sham deyarli barcha rayonlarda mavjud 

bwlgan. Uzum va zaytun sham etishtirilgan. Wrta Kavkazda deshqonchilikdan 

tashqari chorvachilik mushim wrin tutadi. Shu turdagi xwjalik tipi Volgabwyi  

asholisi (boshqird, tatar, chuvash) uchun sham xosdir. Deshqonchilik ishlab 

chiqarish texnikasi  sham umumiy xususiyatga ega. Xususan omoch 

---

 

42

deshqonchiligi  Evropaga Old Osiёdan miloddan avvalgi II-I ming yillikda 

tarqalgan. Rossiyada omochning 2 turini er tarkibiga qarab engil va og’ir 

pluglardan foydalanganlar. Volga bwyida ёg’ochdan qilingan g’ildirakli-saban 

plugi tarqalgan edi. Boltiq bwyida asosan rala va omochlar ishlatilgan. 

 

Don ekinlari wroq bilan (tekis va silliq), belwroqlar bilan yig’ib, zanjir ёki 

mol tuёqlari ёrdamida yanchilgan. 

 G’allaning 

suv 

ёki shamol tegirmonlarida, bazida uyda kelilarda 

yanchishgan. Deshqonchilik faqat baland tog’larda  Alp, Karpat shuningdek 

Rossiya va Skandinaviyaning shimolida, Arktika xududida shakllanmagan. 

Chorvachilik barcha xalqlarda mavjud, lekin u ёrdamchi xwjalik shaklida bwlgan.  

 

Baliqchilik Evropaning qirg’oq xududlarida aksariyat shollarda iqtisodning 

yagona soshasi bwlgan. İslandiyaliklar, noraegiyaliklar, farerlar shuningdek 

Shimoliy Boltiq dengizi, Wrta er dengizi  asholisi baliqchilik bilan qadimdan 

shug’ullanib kelishadi. 

 

Wrta asrlarda vujudga kelgan kichik xunarmandchilik kasb-korlari XVII  

asrdan fabrika-zavod sanoati ishlab chiqarishga aylandi.