Utepbergenov Farxad

Xwjalik-madaniy tillar: 

1. Tayganing piёda ovchi va baliqchilari. 

2. Subarktikaning ёvvoyi bug’ular ovchilari. 

3. Ob, Amur, Kamchatkaning wtroq baliqchilari. 

4. Sharqiy Sibirning tayga bug’ulari ovchilari. 

5. Shimoliy Uraldan Chukotkaga qadar tundra bug’uchilari. 

6. Tinch okeani qirg’oq va orollarning dengiz shayvonlari ovchilari. 

7. Oltoy va Sayanning ovchi va chorvadorlari. 

8. Janubiy va G’arbiy Sibir, Baykal bwyi deshqon va chorvadorlari. 

 Shimoliy 

Osiё asholisining etnogenezi boshlanishi miloddan avv. VI-I ming 

yillikka oiddir. Xususan oltoy tillari oilasiga oid etnoslarning oldturk va 

oldmwg’ullarga bwlinishi miloddan avv. I ming yillikda Mwg’ulistonda bwlgani 

eshtimol. Ular Sibirga shakllanib bwlgan qadimgi turkiy va qadimgi mwg’ul 

xalqlari sifatida tarqalganlar. Tungus tili oid qabilalar Sharqiy Baykal ortida 

shakllanib milodiy asr chegaralarida shimolga tarqala boshlagan. Miloddan avv. 

III ming yillikning oxiri II chi ming yillikning boshlariga oid topilgan Afanasev 

madaniyati asholisi kwchmanchi chorvachilik bilan shug’ullangan. İrqiy jishatdan 

evropoid bwlgan bu asholi olderon tillarida gaplashgani eshtimol. Ularning izlari 

Wrta Osiё, Volga bwyidan topilgan. 

 

Jez davri (miloddan avv. III-I ming yilliklar) Sibir asholisi madaniyati sham 

janub bilan uzviy bog’liq bwlgani tasdiqlangan. Miloddan avv. II-I ming 

yilliklarda ketlarning ajdodlari, miloddan avv. I ming yillik - milodning V asrlarda 

turkiy qabilalar Oltoy-Sayan va undan shimolga tarqala boshlagan. Ular yarim 

kwchmanchi chorvachilik va deshqonchilik bilan shug’ullanganlar.