Utepbergenov Farxad

ETNOGRAFİYaGA KİRİSh. 

Etnografiya xalqlar, ularning turmushi va madaniyatini wrganuvchi fandir. 

 

«Turmush» deganda insonning «ananaviy» shaxsiy ёki ijtimoiy shaёti 

tushuniladi. Turmush tarzi esa har bir xalqda wziga xos, qwshni xalqlardan 

farqlanadigan sholda shakllanadi. 

 

«Madaniyat» tushunchasi ancha murakkabdir. Kultura, lotincha «Colere» 

etishtirish manosini berib, dastlab qishloq xwjalik ekinlarini etishtirishiga nisbatan 

qwllanilgan. (Madaniy, madaniylashtirish).  

 

İlmiy tilda, xususan etnografiyada madaniyat keng manoni qamrab, «inson 

tomonidan yaratilgan barcha moddiy va manaviy qadriyat, ashёlar» tushuniladi. 

Moddiy madaniyatga meshnat qurollari, uy-joylar, kiyim-kechaklar, transport 

vositalari, uy-rwzg’or buyumlari kiradi. Manaviy madaniyatni esa: diniy 

tasavvurlar, sanat, xalq og’zaki ijodi, musiqa, wyinlar, ilm, axloq va shokazolar 

tashkil qiladi. Manaviy madaniyatda «ijtimoiy madaniyat», «ijtimoiy turmush», 

«oilaviy turmush» tushunchalari sham mavjud.  

 

Er yuzidagi barcha xalqlarning wz madaniyati bor. Faqat xalqlarda u tez, 

bazilarida sekinroq rivojlangan. Shuning uchun jashon xalqlari madaniyati darajasi 

turli xilda bwladi. Etnoslar tarqqiёtidagi wziga xoslik xalq madaniyatining ёki 

«milliylik» xususiyatini taminlaydi. 

 

Etnografiya fani dunё xalqlari madaniyati va turmushidagi wziga xoslikdan 

tashqari umumiyligini sham tadqiq etadi. Qonuniyatlarini wrganish esa 

insoniyatning tarixiy taraqqiёtidagi umumiylik negizlarini aniqlashga ёrdam 

beradi.  

 

Etnografiya mavjud xalqlarnigina wrganib qolmasdan, er yuzidan ywqolib 

ketgan etnoslarni sham «tarixiy etnografiya» doirasida tadqiq etadi.  

 

Fanda «Xalq» tushunchasi turli  manoda ishlatiladi. Uni aniqlovchi omillar: 

til, etnik xudud, turmush va madaniyatdagi wziga xoslik kelib chiqish umumiyligi, 

etnik wzligini anglashi shisoblanadi.  

 Taraqqiёtning turli davrlarida ulardan biri ёki bir nechtasi aniqlovchi omil 

shisoblanishi mumkun.