Усмонхон алимов

 
Усмонхон Алимов

197
нинг учун ҳар бир инсон ширинсўз, му ло йим бўлишга 
интилмоғи лозим. Аллоҳ таоло: 
“Бан даларимга айтинг, 
(ширк аҳлига)
гўзал 
(сўзлардан)
сўзласинлар. Зеро, 
шайтон уларнинг ўрталарида бузғунчилик қилур”
(Исро, 53)
, деб огоҳлантирган. 
Мана шу оятда Аллоҳ таоло мусулмонларни ўзаро му
­
носабатларида, суҳбатларида ширин сўзли бўлишга бу
­
юради. Агар улар буйруққа итоат этмай, ёмон сўзларни 
ихтиёр қилсалар, албатта шайтон ораларини бузади. 
Тил инсоннинг жисман энг кичик, аммо масъулият ва 
вазифаси жиҳатидан катта эътиборга лойиқ аъзо сидир. 
Уни фақат хайрли, яхши муомалада ишлатиш ва ёмон, 
дилозор сўзларни айтишдан сақлаш лозим. Муҳаммад 
(алайҳиссалом) тилни ножўя сўзлардан асрашга, имкон 
қадар сукут сақлашга буюриб: 
“Ким Аллоҳ таолога ва охират кунига имон келтирган 
бўлса, фақат яхши нарсаларни гапирсин ёки жим тур
­
син”,
 
дея мар ҳамат қиладилар. 
Ислом динида тилга бу қадар катта эътибор берили
­
шининг боиси тилнинг қалбга яқинлигидир. Қайси бир 
инсоннинг қалби пок ва соф бўлса, унинг тилидан бол 
томиб, ширин гаплар чиқади. Бундай кишиларнинг 
дўсти ҳам кўп бўлади.
Тил ва қалб ўртасидаги узвий боғланиш ҳақида Расу­
луллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай деганлар: 
“Банданинг имони тўғри бўлмайди, токи унинг қалби 
тўғ ри бўлмагунча, шунингдек, қалби тўғри бўлмайди, 
токи унинг тили тўғри бўлмагунча”.
Маълумки, тил орқали содир қилиниши мумкин бўл­
ган ғийбат, чақимчилик, туҳмат ва ёлғон гувоҳлик бе
­
риш кабилар билан инсонлар ўртасидаги меҳр­муҳаб бат 
пойдевори дарз кетиши, емирилиши мумкин.
Инсон одоб­ахлоқини гўзал қиладиган омиллардан 
яна бири яхшилар билан ҳамсуҳбат бўлишдир. Бундай 
суҳ батлар киши қалбини ибратли хулқ­атвор билан бо­
йитади ва уни яхши ишларни амалга оширишга ундайди. 
www.muslim.uz

---

198
Оилада фарзанд тарбияси
Яхши муомала барча инсонларнинг кўрки ва зий­
на тини оширади. Қаерда ҳусни муомала бўл ма са, ўша 
ерда, албатта, хато ва камчиликлар содир бў лади. Шуни 
таъкидлашни истардик, инсон бошқаларга берадиган 
на сиҳатига аввало ўзи амал этиши лозим. Қуйида маз­
ҳаббошимиз Имоми Аъзам (раҳматуллоҳи алайҳ) билан 
бўлган воқеани ҳикоя қиламиз.
“Бир қул Имоми Аъзам ҳазратларига деди:
– Кейинги жумада қул озод қилишнинг фази лат ла­
ридан гапирсангиз. Зора, хожамиз бизни озод қилиб 
юборса.
Имоми Аъзам рози бўлдилар. Аммо орадан икки жума 
ўтгач, учинчи жума ваъзида қул озод қилиш ҳақида сўз­
ладилар. Шу куни ўша қулни хожаси озод қилганини айт
­
ди. Сўнгра қул келиб, Имоми Аъзам ҳазратларига деди:
– Ҳазрат, менинг хожам ваъзингизни тинглаб қайтгач, 
мени озод қилди. Аммо нега икки ҳафта кейин бу ҳақда 
гапирдингиз? 
Имоми Аъзам айтдилар:
– Сен менга илтимос қилган вақтингда пулим йўқ эди. 
Шундан кейин икки ҳафта пул йиғиб қул сотиб олдим ва 
уни озод қилдим. Қул озод қилиш гаштини суриб, ўзим 
ҳис этганимдан кейин гапирдим. Агар ўзим қилмаган 
ишни сўзласам, унинг таъсири бўлмас эди. Хожангиз ҳам 
сизни озод қилмаган бўлур эди”.
Демак, инсоннинг сўзи билан амали бир бўлиши ло
­
зим экан.
Фарзандни комил инсон қилиб тарбиялашнинг муҳим 
жиҳати унда сўзлашиш одобини шаклланти риш дир. Тил 
хоҳлаган тарафга бурилаверади. Тил ту фай ли не бир 
қалблар орому ҳузур топиб қувончга тўл са, аксинча, не 
бир кўнгилларни тил вайрон қи лиши мумкин.
Тил соҳибининг қалб кечинмаларини юзага чиқа ра­
ди. Агар тил соҳиби фасоҳату нафосатли, гапи р ганида 
дур мисоли сўзларидан нуру зиё таралиб турадиган, эзгу 
қалбли инсон бўлса, унинг сўзлари ҳар қандай дарду му
­
www.muslim.uz

---