Uslubiy majmua

Diniy bilim 
insoniyat to‗plagan tajribaga tayanib, inson hayotining muhim ko‗rinishlari, 
chunonchi: oila va turmushdagi xulq-atvor, axloqiy qoidalar, mehnat, tabiat, jamiyat va davlatga 
munosabatni tartibga soladi. Dinning asosiy vazifasi – inson hayoti, tabiat va jamiyat 
borlig‗ining mazmunini aniqlashdan iborat. Din universumning pirovard mazmunlari haqidagi 
o‗z tasavvurini asoslab, dunyo va insoniyatning birligini tushunishga ko‗maklashadi. U inson 
hayotini o‗zgartirishga qodir bo‗lgan haqiqatlar tizimidan iborat. Diniy ta‘limotlarning o‗ziga 
xos xususiyati shundan iboratki, ular jamoa tajribasini ifodalaydi va shu bois nafaqat har bir 
dindor odam, balki dinga sig‗inmaydiganlar uchun ham qadrlidir.

---

78 
Diniy ta‘limotlarning vazifasi Xudo bormi, uni qanday qilib bilish mumkin, umuman, 
Xudoni bilish mumkinmi, degan savollarga javob berishdan iborat. Din o‗z dunyoqarashini 
Muqaddas Kitob matnlarida, shuningdek diniy rasm-rusum va urf-odatlarda ifoda etadi. Diniy 
rasm-rusumlarning bir unsuri ramziy ahamiyatga egadir. Diniy ramzlar g‗oya va obraz 
muvozanatini o‗zida mujassamlashtiradi.
Ongning o‗ziga xos shakli sifatida din e‘tiqod, ishonch va bilish mexanizmlari (hayot 
tajribasi)ga tayanadi. Diniy e‘tiqod refleksiya bilan qo‗llab-quvvatlanadi, shaxsning fojeaviy 
tajribasi (o‗lim xavfi yoki yaqinlarini yo‗qotishi)ni anglab etish orqali yuzaga keladi yoki 
mustahkamlanadi, bu tajriba shaxsni o‗z hayoti va tafakkur tarzini tubdan o‗zgartirishga da‘vat 
etadi. Dindorlar fikricha, diniy e‘tiqod diniy vahiy kelishi natijasida tug‗ilishi mumkin.
Din dunyo va insonni intuitiv-mistik yo‗l bilan anglashning o‗ziga xos usullarini 
yaratgan. Bunday usullar jumlasiga vahiy va meditatsiyani kiritish lozim. Vahiy tushunchasi 
diniy tasavvurlarning tadrijiy rivojlanishi jarayonida shakllangan. Dastlab u oliy kuchlar tanlagan 
ayrim shaxslarning transsendent holatida shu kuchlar nomidan so‗zlash qobiliyati sifatida 
qaralgan (valilar, shamanlar va sh.k.). Muqaddas Kitob matnlariga doimiy murojaat etish 
dindorga ularda yangi haqiqatlarni kashf qilish, o‗z hayotini solishtirish va uni qayta tushunish 
imkonini beradi.
Meditatsiya
 
– o‗z tafakkurini bir ob‘ektga qaratish, inson e‘tiborini chalg‗ituvchi barcha 
begona omillarni chetga chiqarish yo‗li bilan fikr yuritish, narsa, g‗oya, dunyoni idrok etishdir. 
Dinda meditatsiya shaxsiy ongning Absolyut bilan birikuvini anglatadi. Xristianlikda meditatsiya 
inson shaxsi va ilohiy shaxsning muayyan oqibati sifatida talqin qilinadi. Meditatsiya, odatda, 
tabiiy refleksiya jarayoniga aylanadigan harakatlarning muayyan ketma-ketligi bilan bog‗liq. U 
ayrim psixotexnik usullardan foydalanishni nazarda tutadi. Bunda dindor mazkur usullar 
yordamida o‗zini boshqarish, o‗zlikni yoki tabiatni anglashga ko‗maklashuvchi g‗ayritabiiy 
ruhiy kuchlardan foydalanayotganiga ishonchi komil bo‗ladi. Meditatsiyaning bilish usuli 
sifatidagi samaradorligini fan tan oladi; davolash uchun mo‗ljallangan psixotexnika va autogen 
mashq tizimlari diniy-mistik g‗oyalar bilan bog‗liq emas.
Diniy bilishning o‗ziga xos xususiyatlari shu bilan belgilanadiki, u odamlarning o‗zini 
boshqaruvchi dunyoviy (tabiiy va ijtimoiy) kuchlarga munosabatining bevosita emotsional shakli 
bilan bog‗liq. Bu kuchlarning xayoliy in‘ikosi bo‗lgan diniy tasavvurlar borliq haqidagi muayyan 
bilimlarni ifoda etadi. Odamlar asrlar va ming yilliklar mobaynida to‗plagan diniy va boshqa 
bilimlar xazinasi sifatida, masalan, Injil va Qur‘onni qayd etish mumkin. Biroq din (mifologiya 
kabi) bilimni izchil va nazariy shaklda ifodalamagan. U umumiy, yaxlit va isbotlangan ob‘ekt 
sifatida bilim ishlab chiqarish vazifasini bajarmagan va bajarmaydi.
Agar diniy bilishga dunyoga emotsional munosabatning g‗ayritabiiy narsalar va 
hodisalarga ishonch bilan birikuvi xos bo‗lsa, falsafiy bilishning zamirida emotsiyalar va 
e‘tiqodni o‗ziga bo‗ysundiruvchi oqilonalik yotadi.