Uslubiy majmua. Toshkent: tdtu, 202, 202 bet

Tarmoq interfeys kartasi (Network interface card) - bu kompyuterni
boshqa qurilma bilan aloqa qilishga yordam beradigan qurilma. Tarmoq interfeysi
kartasida apparat manzili mavjud, ma'lumotlarni uzatish qatlami protokoli ushbu
manzilda tizimni identifikatsiyalash uchun foydalanadi, shunda u ma'lumotlarni
to'g'ri manzilga uzatadi.
Tarmoq interfeys kartasining (TIK) ikki turi mavjud: simsiz va simli TIK
(7.2-rasm).
7.2-rasm. Simsiz va simli tarmoq interfeys kartasi
Simsiz TIK: Barcha zamonaviy noutbuklar simsiz TIKdan foydalanadi.
Simsiz TIKga ulanish radio to'lqin texnologiyasidan foydalanadigan antenna
yordamida amalga oshiriladi.
Simli TIK: Kabellar ma'lumotlarni uzatish uchun simli TIKdan foydalanadi.
Xab (Hub) - bu tarmoq ulanishini bir nechta qurilmaga ajratadigan markaziy
qurilma. Kompyuter kompyuterdan ma'lumot olishni so'raganda, u so'rovni xabga
yuboradi. Xab ushbu so'rovni bir-biriga ulangan barcha kompyuterlarga tarqatadi.

---

59
7.3-rasm. Xabning umumiy ko’rinishi
Xab – bu bir kirish va bir qancha chiqishga ega bo’lgan tarmoq qurilmasidir.
Signal uzatish tezligi 10/100/1000 Mbit/s bo’ladi. Agar tarmoqni OSI modeli
bo’yicha yetti pag’onaga bo’ladigan bo’lsak, xab birinchi pag’onaga to’g’ri keladi.
Ochiq  tizimlarning  o'zaro  bog'liqligi  modeli  (The 
Open  Systems
Interconnection Model - OSI modeli) - bu telekommunikatsiya yoki hisoblash
tizimining aloqa funktsiyalarini uning ichki tuzilishi va texnologiyasidan qat'i
nazar, tavsiflaydigan va standartlashtiradigan kontseptual model.
Xabning ishlash prinsipini ko’rib chiqamiz. Xab 1 portga kelgan signalni
nusxasini bir vaqtning o’zida barcha portlarga junatadi. Shu vaqtda xabga ulangan
tarmoqning boshqa aktiv qurilmasidan ma’lumot junatildi. Bunda shu portda
signallarni yo’qotilishi sodir bo’ladi. Chunki xab yarim dupleks rejimda ishlaydi.
Bu rejimda malumot ikkala yo’nalishda ham uzatilishi mumkun, ammo bir vaqtda
bu yo’nalishlardan biri orqaligina malumot uzatish mumkun. Bu rejim ma’lumot
almashinish uchun eng keng ishlatiladi. Bir portdan ham uzatib, ham qabul qilib
olish imkoniyatiga ega emas. Xab asosan tarmoqning kichik segmentlarida
qo’llaniladi. Xab shu bilan birga xavfsizlik talablariga ham to’liq javob bermaydi.
U nusxalab yuborgan signal tarmoqdagi barcha kompyuter tarmoq adapteriga yetib
kelishi mumkin. Bu esa ma’lumotga ruxsat etilmagan holatda egalik qilishga olib
keladi. Signalni nusxasini olib yuborish xab ish faoliyatini sekinlashtiradi.
Yuklanish ko’payib ketadi. Natijada ma’lumotlar yo’qolishiga olib keladi.
Tarmoqda kompyuterlar soni oshib borgani sari xabning foydali ish koeffitsiyenti
(FIK) kamayib boradi.