Услубий мажмуа асосида тайѐрланди. Т 2012

Интернет веб-сайтлари 
 
1.
http://www.cer.uz
–
Ўзбекистон Республикасининг ―Иқтисодий тадқиқотлар 
маркази‖ нинг ―Экономическое обозрение‖ журналининг электрон манзили. 
Турли хил иқтисодий мавзуларга оид материалларни олишга имкон беради. 
2.
http://www.economyfaculty.uz – ―Микро-макроиқтисодиѐт‖ кафедраси сайти 
мавжуд бўлган веб-сайт
3.
http://economics.com.ua 
–бозор иқтисодиѐтига тааллуқли бўлган 
маълумотлар веб-сайти 
4.
http://www.bearingpoint.uz – ―Ўзбекистон иқтисодиѐти‖ қўлланмасинингг 
веб-сайти 
5.
http://goldenpages.uz – иқтисодиѐтнинг энг сўнгги янгиликлари 
6.
http://rea.ru – Россия иқтисодиѐт академиясининг веб-сайти 
7.
http://5ballov.ru –диплом, диссертация, реферат ва курс ишларининг 
намуна вариантларини ўзида қамраб олган веб-саҳифа. 
8.
http://bankreferatov.ru –диплом, диссертация, реферат ва курс ишларининг 
намуна вариантларини ўзида қамраб олган веб-саҳифа. 

---

18 
II БОБ. МИНТАҚАВИЙ СИЁСАТНИНГ АҲАМИЯТИ ВА УНИ
АМАЛГА ОШИРИШ ЙЎЛЛАРИ 
 
2.1. Минтақавий иқтисодий сиѐсатнинг амалга ошириш йўллари ва 
унинг аҳамияти 
2.2.Минтақавий иқтисодий сиѐсат бўйича хорижий тажриба 
2.3. Мустақиллик йилларида Ўзбекистон минтақавий сиѐсатининг
асосий йўналишлари 
 
 
2.1. Минтақавий иқтисодий сиѐсатнинг амалга ошириш йўллари ва 
унинг аҳамияти 
Минтақавий сиѐсат минтақанинг ижтимоий – иқтисодий ривожланган 
давлат томонидан тартибга солинишидир. Унинг ўрганиш объекти аҳолининг 
турмуш даражаси ҳамда яшаш шароитидаги бандлик ва ишсизлик, алоҳида 
минтақанинг иқтисодий ўсиш суръатлари ва тадбиркорлик фаолиятининг 
минтақавий тафоввутлари ҳисобланади. 
Минтақавий сиѐсатнинг асосий вазифаси мавжуд имкониятлардан 
оқилона фойдаланиш ҳисобига барча минтақаларнинг ривожланиш даражасини 
имкон қадар бир-бирига яқинлаштиришдир. 
Аҳолининг турли қатламлари ўртасида моддий неъматлар тақсимотидаги 
минтақавий тафоввутларни энг кам даражага келтириш марказий ҳукуматнинг
бошқарув вазифаларини камайтириб, маҳаллий ҳокимиятлар ва ўзини–ўзи
бошқариш органлари ваколатларини оширишга қаратилади.
Минтақавий сиѐсат вазифасини аниқ белгилаш ва муаммоларини ҳал 
этишдан аввал минтақавий нотенгликларнинг сабабларини ўрганиш лозим. 
Бунда қуйидагиларга эътибор берилади: 
1)Табиий иқлим шароитидаги кескин тафоввутларнинг айрим минтақада 
яшовчи аҳоли турмуш шароити ва тадбиркорлик фаолиятига таъсирини 
ўрганиш; 
2) Минтақанинг «унумдорлиги» табиий ресурслар ҳажми, сифати ва 
улардан фойдаланиш йўналишлари орқали аниқланади. Бу омил нафақат ер 
ости бойликларини қазиб олиш, балки қишлоқ хўжалиги ҳамда саноатни ҳам 
қамраб олади ва кишилар ҳаѐтига таъсир кўрсатади. 
3) Мамлакатнинг чекка минтақасида жойлашганлик транспорт 
харажатларининг ортишига сабаб бўлади. Бу эса, маҳсулотлар харид 
нархларининг ортишига олиб келади, оқибатда уларнинг бозори тораяди. 
4) Мамлакат иқтисодий ривожланишидаги тенденцияларга кўра, 
иқтисодий ўсиш даврида қолоқ минтақада янги корхоналар барпо этилади ва 
уларнинг фаолияти натижасида минтақада иқтисодий ўсиш ортади, стагнация 
даврида эса ўсиш пасаяди. 
5) У ѐки бу технологияларни ишлаб чиқаришга таъсир этувчи технологик 
омиллар (хом ашѐ ресурслари, оралиқ маҳсулотлар, тайѐр маҳсулот ва 
хизматлар).

---

19 
6) Умумий ва минтақавий сиѐсат нормалари мамлакатдаги сиѐсий шарт-
шароитлар, минтақанинг автономия даражаси, уларнинг ривожланиш даражаси.
7) Ишлаб чиқариш инфратузулмасининг – транспорт тармоқлари, саноат 
майдонлари 
билан 
таъминланиши, 
телекомуникацион 
тизимларнинг 
мавжудлиги. 
8) Ижтимоий, маданий омиллар – шаҳарлашув (урбанизация) 
даражаси, ахолининг маълумоти, малакаси, илмий марказларнинг мавжудлиги 
ва бошқалар. 
Санаб ўтилган омиллар ѐрдамида минтақалар нима учун бир-
биридан бундай кескин фарқ қилишининг сабабларини билиш мумкин. 
Кейинги йилларда минтақалар орасида минтақавий нотенгликлар янги омиллар 
натижасида келиб чиқмоқда. Булар: 
1. Туб иқтисодий ислоҳотларни амалга ошириш суръатларидаги 
тафоввутлар (масалан, давлат мулкини хусусийлаштириш). 
2. Ижтимоий муаммоларни ҳал этиш ва иқтисодиѐтга таъсир кўрсатиш 
соҳасида минтақавий, давлат ва ўзини - ўзи бошқариш органлари билан 
марказий ҳукумат ўртасида вазифалар тақсимоти жараѐнининг охирига 
етмаганлиги. 
3. 
Аҳоли 
даромадларининг 
тафоввутлашув 
жараѐни 
(турмуш 
даражасининг пасайиши) аҳолининг алоҳида қатламлари орасида ҳам, минтақа 
орасида ҳам назорат қилинмаганлиги. 
4. Айрим минтақа учун имтиѐзлар ва субвенциялар ажратиш жараѐнининг 
назорат қилинмаслиги. 
Дунѐнинг кўплаб мамлакатларида минтақавий сиѐсатни амалга 
оширишнинг қуйидаги 2 хил усули қўлланилади: 
1) Адолатли усул – ишлаб чиқариш кучларини жойлаштиришнинг 
шундай турики, унга кўра, мамлакат фуқаролари қайси минтақада 
яшашларидан қатъи назар уларнинг турмуш даражаси деярли бир хил шароит 
ва имкониятларда бўлиши кўзда тутилади. 
2) Самарали усул – умумдавлат манфаатлари йўлида ҳар бир минтақанинг 
мавжуд ишлаб чиқариш салоҳиятларидан оқилона фойдаланишга қаратилган 
усулдир. 
Ҳар икки усул турли турли ҳолатларда бир-бирини тўлдирадиган бўлиши 
мумкин. Бу эса муайян мамлакат иқтисодий тараққиѐтнинг қайси поғонасида 
турганлигига боғлиқ. Иқтисодий жиҳатдан ривожланган мамлакатлар: АҚШ, 
Канада, Япония, ва Ғарбий Европа мамлакатларида иқтисодий сиѐсатнинг 
адолатли усули кенг қўлланилмоқда.