Usim-biol p65

4.2. Antibiotiklar va ulaming mikroorganizmlarga ta'siri
Yuqumli kasalliklarga qarshi kurashning keyingi davri anti-biotiklaming kashf etilishi va qo`Uanishi bo`Idi. Bu ishlar mikrob-lardagi antagonizm hodisalarini o`rganishgabevositabog`Iangan. Ba'zi
107
bir mikroorganizmlar hayot faoliyatiga boshqa mikroorganizmlaming to`sqinlik qilishini 1.1. Mechnikov tushuntirib bergan. Antibiotiklar haqidagi ta'Iimotni rivojlantirishda N.A. Krasilnikov, A.I. Korenyako, M.I. Naximovskaya va boshqa olimlaming ilmiy tadqiqot ishlari katta ahamiyatga ega bo`Idi.
Antibiotiklar deb ayrim mikroorganizmlar, yuksak o`simliklar va hayvon to`qimalarining ishlab chiqargan moddalari boshqa mikro-oiganizmning o`sishi va ko`payishini to`xtatishi hamda yo`q qiUshiga aytiladi.
Antibiotik moddalar zamburug`Iar, aktinomitsiyentlar, bakteriya-lar, o`simlik va hayvon to`qimalaridan olinadi. Antibiotiklar bir qator sezgir mikroblarga ta'sir etib, ulaming rivojlanishi va biokimyoviy faoUi-gini pasaytiradi yoki nobud qiladi. Antibiotiklar nomi ham ikkita so`zlar-dan iborat bo`Ub, «аяй»—qarshi, «й/о5»—hayot ma'nosini anglatadi.
Mikroblarga ta'sir etishiga ko`ra antibiotiklar bir necha guruhga bo`Iinadi:

1. 
   Bakteriostatik antibiotiklar mikroblarga kuchli ta'sir etib, ulaming ko`payishga yo`I qo`ymaydi (bakteriyalar yoki zambumg`Iar).
   
2. 
   Bakteriotsid antibiotiklar mikroblarga kuchli ta'sir etib, ulami nobud qilishi mumkin.
   
3. 
   Bakteriologik antibiotiklar mikroblami eritib yuborishi ham mumkin.
   

Ko`pchUik antibiotiklar o`simlik to`qimalariga poya bargining ustki qismi hamda urug` orqali o`tishi mumkin. o`z navbatida, hasharot-larga faqat oziq muhiti orqali o`tadi.
M.V. Gorienkoning ma'Iumotiga ko`ra, tuproqqa penitsillin solinganda 30—40 daqiqadan so`ng pomidoming yuqorigi qismidagi bargiga yetib borgan. Antibiotiklaming o`simlikka, qurtlaming tanasiga yetib borishi tezligi ularning xususiyatiga bog`Iiq.
Antibiotiklaming jadal sur'atda o`simUkka so`riUshi ulaming yoshiga bog`Iiq bo`Iib, o`z navbatida, bu yosh o`simliklarda ko`proq faollikka ega. Bundan tashqari, o`simlikka antibiotiklaming jadal singishiga ob-havoning quruq va issiq kelishi ham samarali ta'sir ko`rsatadi. Lekin o`simliklarda qo`Uanish mumkin bo`Igan antibiotiklaming aks ta'sirini ham hisobga olish кегак. Masalan, subtilin bug`doy va no`xatning unib chiqishiga 1:100000 nisbatda suyultirilganda ta'sir etadi. Lekin penitsillinning suyultirilgandagi 3000 birligi hamda streptomitsin va tetrasiklinlar o`simlikning o`sishiga hech qanday salbiy ta'sir etmaydi.
108
Hozirgacha ko`plab mamlakatlarda o`simlik kasalliklariga qarshi aktinomitsetlar, shuningdek, antibiotiklardan blastotsidin-s shtammi qo`IIaniladi. Yaponiya, Kanada, GoIIandiya va boshqa mamlakatlarda o`simliklarga nisbatan ta'siri bo`Imagan antibiotiklardan (pomok-sin-D, valindalitsin, alteritsidlarvaboshq.) foydalanilmoqda. Hozirda o`simliklarda kasallik qo`zg`atuvchilarga qarshi ko`plab antibiotiklar sinovdan o`tkazildi. Bugungi kunda ishlab chiqarishda quyidagi antibiotiklar: yopiq gruntda bodring unshudringiga qarshi trixotetsin, loviya hamda soyaning bakteriya kasalHklariga qarshi ekishdan oldin esa fitobakteriolitsindan foydalanilmoqda.
Shu bilan birga, hasharot kasalligiga qarshi foydalanilayotgan antibiotiklar ham xuddi o`simliklar kasalligiga qarshi kurash singari olib boriladi. Katta mum kuyasi, brakon va ipak qurtining turli bakteriya kasalliklaridan zararianishining oldini olish uchun neomitsin, tetra-siklin, kanamitsin kabi antibiotiklardan foydalaniladi.
Olib borilgan tajribalardan shu narsa ma'Ium bo`Idiki, antibiotik bilan oziqlantirilganda hasharotlarning rivojlanishi va kasallikka chidamliligi 20—30 foizga oshgan. Bundan tashqari, ular pusht-doriigining sifat ko`rsatkichlarining bir me'yordabo`Iishiga olib keladi. Lekin antibiotiklar yosh qurtlar yoki lichinkalarga salbiy ta'sir qiladi, ya'ni hasharotlarda ich ketish, qisman nobud bo`Iishiga olib keladi. Shuning uchun antibiotiklar, o`z navbatida, uch yoshdan boshlab qurtlarga oziq muhit yoki shakarii eritmalar orqali berib boriladi.