Usim-biol p65

Bakteriyalar (bakteriozlar) — tayoqcha ma'nosini bildiradi. Bakteriyalar tashqi ko`rinishidan asosiy to`rtta gumhga bo`Iinadi:

1. 
   kokklar;
   
2. 
   bakteriyalar va batsillalar-tayoqchasimon;
   

1. 
   vibrion va spirillalar. Shulardan uchtasi hasharotlarga nisbatan kasallik qo`zg`atadi.
   

Tayoqchasimon bakteriyalar, o`znavbatida, uchgabo`Iinadi. Spora hosil qilmaydigan tayoqcha bakteriyalar, spora hosil qiluvchilari esa batsillalarya klostridiyalar deb ataladi. Bakteriyalaming shakli va katta-kichikligi turii omillar ta'sirida o`zgarishi mumldn. Spora hosil qiluvchi bakteriyalaming ko`pchiligi hasharotlarga nisbatan yuqori ta'sir qiluvchi Bacillus cereus, Вас. subtilus, Вас. mesentericus kabi bakte-riyalar singari tuproqda, chirigan oziqlarda, mevalarda keng tarqalgan. Bu kabi bakteriyalar Sibir ipak o`rovchisi, zararii xasva, don kuya-sidan ajratib olingan. Shuningdek, yuqorida ko`rsatib o`tilgan hasha-rotlarga nisbatan yuqori kasallik qo`zg`atuvchi kristall hosil qiluvchi
b akteriyalar bor {Вас. thuringiensis
berliner., Вас. thuringiensis var.
^^^ Thuringiensis,Bac. th.var.galleria).
Ш- J^ ^ ^^^^^1 Kasallangan hasharotlar oziqlanish-
Ж^^^ P^ danqoIadi(32-rasm).
^^r -^^ __ Nobud bo`Igan hasharotlaming
tanasi asta-sekin qoraya boshlaydi.
Bundan tashqari, hasharotlar tabiatda
va laboratoriya sharoitida qizil rangli
bakteriyalar bilan ham nobud bo`Ii-
shi mumkin. Bunga sporasiz bakte-
riyalardan Serratia marcescens Sirio
kiradi. Bu bakteriya mayda tayoqchali
32-rasm. Bakteriya buan bo`Iib, nobud bo`Igan hasharot tana-
kasallangan katta mum kuyalari. sida qizil va pushti pigmentlar hosil
106
qiladi. Ularning rivojlanishi uchun qulay harorat 21—27°C, pHl,2— 1 ,A yetarii hisoblanadi.
Tashqi belgilari: hasharotlar tanasining ustki qismida bir necha dog`Iar yoki tanasining ichi buzilgan eritma bilan to`lgan bo`Iadi. Tana devori yorilganda chirigan hid tarqaladi.
Mikroskopik ko`rinishi: gemolimfadan yoki boshqa to`qimalardan tayyoriangan namunadan eritma olinganda sporali yoki sporasiz bakteriyalar va kokklami ko`rish mumkin.
Kokklar (yunoncha coccus—don, meva doni so`zidan olingan) bo`lingandan keyingi hujayralaming qay tariqa joy olishiga qarab bir-biridan farq qiIadi.Yakka-yakkatartibdajoylashadigan kokklar dip-lokokklar, bir-biridan ajralmasdan zanjircha hosil qiladigan bo`Isa, streptokokklar deyiladi. Ularning kattaligi, odatda, 1—1,5 nikm.ga boradi.
Yuqorida ko`rsatib o`tilgan turii xil bakteriyalar Gram, Sil-Nilson, Kozlovskiy va boshqa usullar bilan bo`yaladi, ammo mikroblami murakkab bo`yash universal — Gram usulini 1884-yiIda Xristian Gram taklif qilgan. Bu usul bilan, asosan, yosh mikroblar yaxshi bo`yaladi. Gram usulda bo`yash texnikasi quyidagicha:

1. 
   Fiksatsiya qilingan preparatga bir parcha oq filtr qog`ozi уорШЬ, ustiga gensian-violet eritmasi quyiladi va surtma 1—2 daqiqa davomida bo`yaladi.
   
2. 
   Bir-ikki daqiqadan so`ng ffltr parchasi olinadi va ortiqcha bo`yoq preparatdan to`kiladi.
   

Preparat suv bilan yuvilmasdan, butunlay qorayguncha Lyugol eritmasi quyiladi.
NAZORAT SAVOLLARI

1. 
   Kasallangan hasharotlarning tashqi belgilarini ayting.
   
2. 
   Kasalliklarni aniqlash usullarini bayon eting.
   
3. 
   KasalUk hasharotlaming qaysi a'zoIarida paydo bo`Iadi?