Ушбу Қоидаларда қуйидаги асосий тушунчалар қўлланилади: гендер-ҳуқуқий экспертиза

14-мавзу: Ички ишлар органлари фаолияти самарадорлигини оширишда ҳиссий-идоравий шахсий фазилатларнинг ўрни.

Инсон воқеликни идрок этиш, хотирлаш, хаёл суриш ва фикрлаш давомида уни билиш билан чекланмайди, балки хаётдаги нарса ва ҳодисаларга мўайян муносабатини билдиради. Уларга нисбатан унда маълум бир ҳис-туйғу пайдо бўлади.

Ходим шахсларнинг фаолиятига тўғри бахо бериши учун ундан идрок материали бўлган хиссиёт маьлумотини ажратиб олиши ва ўзини уларнинг ўрнига қўйиб, солиштирма таҳлил қилиши зарур. Шахсда кечадиган бундай руҳий жараёнлар атрофдаги воқеа ҳодисалардан таъсирланишнинг натижаси бўлиб, айни пайтда унинг характери, руҳий ҳолати ва ундаги ўзгаришларни билдириб туради. Бу эса ИИИ ходимларининг касбий фаолиятида шахс ҳақидаги таассурот ва бирламчи тасавуррларни билиб олиш имконини беради. Бунинг учун, авваламбор, кишининг ҳис-туйғулари, уларнинг намоён бўлиш шаклларини билиб олиш зарур. ИИИ ходимининг ҳиссий хусусиятлари ўз кучи ва маҳоратига ишониш, жиноятчиликка қарши кураш жараёнида учраши мумкин бўлган объектив ва субъектив тўсиқларни енгиш учун ўз хиссиётларини бошқара олиш, ижтимоий тенглик ва қонун ғалабасидан қониқиш туйиш каби хис-туйғуларда намоён бўлади.
Хиссиёт-шахснинг атрофдаги воқеа-ҳодисалардан таъсирланиши натижасида юзага келадиган юкори даражадаги эмоционал ҳолатнинг ташқи ифодаси. Яъни атрофдаги воқеалар, ўқилган китоблар, тингланган мусиқа ва маърузага, томоша қилинган кинофильм ёки спектаклларга, мулоқотда бўлинган шахсларга нисбатан инсонда хиссиёт пайдо бўлади.
Эмоция-атрофдаги воқеа-ҳодисаларга, борлиққа бўлган муносабатларнинг инсон рухиятида акс этиши.
Ҳиссиёт марказий асаб тизимининг қўзғалиши билан боғлиқ. Бундай ҳолда буйрак усти безининг фаолияти кучайиб унда адреналин ва бошқа кўплаб гармонларнинг ишлаб чиқарилиши кўпаяди. Улар таъсирида юрак-қон томир, нафас органлари ва бошқа аъзоларнинг фаолиятида маьлум ўзгаришлар юз беради: юрак уриши тезлашади ёки секинлашади, қон босими қўтарилади ёки пасаяди: шунга кўра инсоннинг юзи қизаради ёки оқаради. Марказий асаб тизимининг қўзғалиш хусусиятига қараб юз мускулларининг қисқариши ва бушашиши турлича бўлади. Таъкидлаш жоизки, турли воқеалар, мулоқотга нисбатан қандай хиссиёт пайдо бўлиши инсон асаб тизими фаолиятининг хусусияти ва ёшликдан тарбияланган маданиятига ҳам боғлиқ.
Ҳиссиёт икки ҳил бўлади:
ижобий ҳиссиёт-хурсандчилик, кулги, қониқиш, яхши кайфият:
салбий ҳиссиёт-қайғуриш, қўрқиш, йиғлаш.
Ходимнинг салбий ҳиссиёти унинг фаолиятини бузиши, гоҳида издан чиқариши, аслига тўғри келмайдиган тасаввурларни туғдириши мумкин. Ҳис-ҳаяжонга мойил ходим ўз фаолиятида кутилган натижага эришиши қийин бўлади. Инсоннинг ҳиссий билишида юзага келган маьлумотлар идрок шаклида қайта ишланиб, янги юксак ҳиссий билиш шаклидаги тасаввурни юзага келтиради. Ҳаяжон ва хиссиётлар ИИИ ходимининг жиноий ишда иштирок этаётган шахс билан бўладиган мулоқотида мухим руль ўйнайди. Аслида, уларсиз сўроқ қилинувчи ва ходим ўртасида, айниқса низоли вазиятларда муносабат ўрнатиб бўлмайди. Тергов жараёнида хаяжон ва ҳиссиётларнинг бўлиши табиий, уларни четлаб ўтиб бўлмаса-да, улар ҳар доим ҳам фойдали эмас. ИИИ ходимлари фаолиятида муҳим ҳисобланадиган шахс руҳий-асаб хусусиятларидан унумли фойдаланиш фаолиятининг самарадорлигини оширади.Улар қўйидагилардан иборат: