Ушбу китобни Ўзбекистон Республикасининг Биринчи Президенти муҳтарам И

К 
Каргал – Бошқирдистондаги Чекмагушев туманидаги 
қишлоқ номи. 2002 йил аҳолини рўйхатга олиш маълумотла-
рига кўра, татарлар 59%, бошқирдлар эса 41% ни ташкил эта-
ди. 
Кўкалтош мадрасаси – Бухородаги меъморий ёдгорлик. 
Бухоро хонининг вазири Қулбобо Кўкалдош қурдирган (1568-
69 й.). Лаби Ҳовуз ансаблининг шимолида жойлашган. 
Пештоқини безатиб турган кошинлар сақланиб қолмаган. 
Мадраса ҳовлисига 5 гумбазли миёнсарой орқали кирилади. 
Мадраса ҳовлиси узун (42х37 м), ўртага янги иморат 1929 йил 
қурилган. Ҳовли атрофи 2 қанатли 160 ҳужра билан ўралган. 
Ён томонидаги ҳужраларнинг пастки қанатига (ташқи девор-
ларида) хонани ёритиш учун панжаралар ўрнатилган. 
Пештоқининг икки ёнидаги масжид ва дарсхона олдига икки 
қаватли уч қисмга ажратилган чуқур равоқлар ва бурчаклари-
даги гулдасталарда Бухоро меъморлигига хос қадимги миллий 
анъаналар акс эттирилган. 
Кўкалтош мадрасасида Садриддин Айний таҳсил кўрган, у 
яшаган ҳужра музейга айлантирилган ва экспонатлар билан 
жиҳозланган. 1960-70 ва 1995-97 йилларда таъмирланган. Бу-
хоро вилоят «Олтин мерос» жамғармаси жойлашган.
М 
Мадраса – арабча «дараса» («ўрганмоқ») мусулмонлар-
нинг ўрта ва олий ўқув юрти. 
Маноқиб – фазилатлар, ёднома. Маноқиб юксак фазилат-
ли, валий ва ўзига хос хислат эгаларининг таърифу тавсифи 
берилган китоб. 
Марьинка – Украинадаги шаҳар.

---

99 
Миёнкол – сўзи айрим манбаларда миён-ўрта; кол-яйдоқ, 
тақир, кимса юрмайдиган тақир, очиқлик деган маънони анг-
латади.
Мири – беш тийинлик чақа. «Чўнтагида бир мири йўқ» 
ибораси ҳам ҳозиргача ишлатиб келинади. 
Мири Араб мадрасаси – мадраса 1530-1536 йилларда Ми-
ри Араб номи билан танилган Шайх Абдулла Яманий 
раҳбарлигида қурилган. Мири Араб мадраса қурилишини 
охирига етгаза олмаган. 1536-йил бошида вафот этган ва 
унинг васиятига кўра куёви Шайх Закариё қурилишни охири-
га етказган. Мири Араб мадрасаси жаҳонга танилган йирик 
диний олий мадрасаларидан ҳисобланади. Мадраса Минори 
Калоннинг қаршисида жойлашган. Бош тарзи улкан 
пештоқли, дарвозаси орқасида беш гумбазли миёнсарой, икки 
ёнида баланд гумбазли кенг дарсхона ва масжид, гўрхона 
жойлашган. Мадрасанинг умумий тарҳи 68,5х51,8м, ҳовли 
35,4х31,3м, дарсхона 8х8м. Ҳовлиси тўртбурчак шаклда 
бўлиб, атрофини олди равоқли, икки айвонли 114 ҳужра ўраб 
туради.
Мискин – Пайғамбаримиз (с.а.в.) «мискин»ни бундай 
таърифлаганлар: «Мискин эшикма-эшик юриб, бир-икки дона 
хурмо, икки луқма таом олиб юрадиган тиламчи эмас, 
ҳақиқий мискин ўзини боқолмайдиган, садақа сўраб юрмай-
диган, одамлар унинг ҳолидан хабарсиз бўлишганидан унга 
садақа беришмайдиган кишидир» (Имом Бухорий, Имом 
Муслим ривояти). 
Имом Абу Ҳанифа: «Хоҳ тупроқли (хор) мискин» мазмун-
ли Балад сурасининг 16-ояти каримаси ва мазкур ҳадисга асо-
сан мискин фақирдан ҳам муҳтожроқ кишидир, деганлар.