Ushbu kitobni ehtimolliklar nazariyasi imlmidan saboq bergan ustozlarimning yorqin xotirasiga bag‘ishlayman. Muallif kirish

I bob. HODISA VA EHTIMOLLIK TUSHUNCHASI
1-§. Ehtimolliklar fazosi. Hodisalar ustida amallar
Ehtimolliklar nazariyasining boshlang‘ich tushunchalaridan biri hodisa tushunchasi bo‘lib, uning ro‘y berishi yoki ro‘y bermasligini quyidagi sxemalardan biri orqali ifodalash mumkin:

1. 
   agar S shartlar kompleksi bajarilsa, haqiqatdan ham, A hodisa ro‘y beradi;
   
2. 
   agar S shartlar kompleksi bajarilsa, u holda A hodisa ro‘y bermaydi.
   

Birinchi holda A hodisa S shartlar kompleksiga nisbatan “ishonchli” yoki “muqarrar” deyiladi, ikkinchi holda esa A hodisa S shartlar kompleksiga nisbatan “ro‘y bermaydigan” hodisa deyiladi. Masalan idishdagi suv normal atmosfera bosimida va Selsiy shkalasi bo‘yicha 0 gradusdan past temperaturada muzlaydi – muqarrar hodisa, B – gaz yoki D – plazma holatda bo‘lmaydi. Bu misolda idishning hajmi, bosim, temperatura S – shartlar kompleksini tashkil etadi.

Shartlar kompleksi S bajarilganda A hodisa ba’zan ro‘y berib, ba’zan ro‘y bermasa bunday hodisaga tasodifiy hodisa deyiladi, hamda lotin alfavitining A, B, C, … bosh harflari bilan belgilanadi.

Tasodifiy hodisalarga misollar:

1) A – otilgan o‘qni nishonga tegish hodisasi;

2) B – sotib olingan pul – buyum lotoreyasiga yutuq chiqishi hodisasi;

3) D – odamning 1000 yoshga kirishi hodisasi;

4) G – yerga tashlangan tangani “gerb” tomoni bilan tushishi hodisasi;

5) T – 36 donali qartalar dastasidan tavakkal olingan qartaning “tuz” qarta chiqish hodisasi va hokazo;

Ehtimollar nazariyasida “tajriba o‘tkazilganda” yoki “tajriba”da terminlari juda ko‘p ishlatiladi. Masalan G hodisaning ro‘y berishi yoki ro‘y bermasligini aniqlash maqsadida bir jinsli materialdan simmetrik tayyorlangan tanga tekislikga “pirillatib” tashlanadi, ya’ni ma’lum shartlar kompleksi bajarilganda (tajriba o‘tkazilganda) yuqorida qo‘yilgan masalaga javob ayta olamiz.