Ушбу «Гистология» маъруза матнлари кафедра =арорига асосан аду ы=ув услубий щайъати томонидан (1999 йил 4 сентябрь) =ылланишга тавсия этилган

XI-XII ma’ruzalar 
NERV ТO’QIMASI 
 
Reja: 
 
1.
Nerv to’qimasining umumiy ta’rifi. 
2.
Nerv to’qimasi va uning xillari. 
3.
Nerv to’qimasining morfologik tuzilishi. 
3.1.
Neyrofibrillalar. 
3.2.
Тigroid modda. 
4.
Nerv tolalari. 

---

67 
4.1.
Miyelinsiz nerv tolalari. 
4.2.
Miyelinli nerv tolalari. 
5.
Nerv uchlari. 
5.1.
Harakat (effektor) nerv uchlari. 
5.2.
Sezuvchi (retseptor) nerv uchlari. 
6.
Neyronlararo sinapslar. 
7.
Neyrogliyalar: 
7.1.
Makrogliya. 
7.2.
Epindimogliya. 
7.3.
Oligodendrogliya. 
7.4.
Mikrogliya. 
8.
Nerv to’qimasining rivojlanishi va regeneratsiyasi. 
9.
Adabiyotlar. 
10.
Тayanch iboralar. 
Nerv to’qimalari jami bir butun bo’lib, organizmda yuqori darajada ixtisoslashgan 
va takomillashgan murakkab nerv sistemasini tashkil etadi. Bu sistemada har qanday 
tashqi va ichki ta’sirni qabul qilib, markaziy nerv sistemasiga yetkazib berish va u 
yerda analiz-sintez jarayonida hosil bo’lgan javob impulsini (reaksiyasini) harakat 
organlariga yetkazib berish kabi o’ta murakkab vazifani bajaradi. Demak, nerv 
sistemasi orqali organizmda doimo tashqi va ichki muhit bilan uzluksiz bog’lanish 
bo’lib turadi. 
Ma’lumki, organizmning tashqi va ichki organlarida har xil ta’sirni qabul qiluvchi 
apparatlar-retsep-torlar joylashgan. Тashqi ta’sirni qabul qiluvchi retseptorlar 
eksteroretseptorlar deyiladi. Yuqorida aytib o’tilganidek, tashqi va ichki retseptorlar 
qabul qilgan ta’sir impuls tariqasida markazga intiluvchi nerv hujayralari orqali tezda 
markaziy nerv sistemasiga (MNS) yetkaziladi. U yerda analiz-sintez qilinib, javob 
impulsi harakat neyronlari, ya’ni markazdan qochuvchi (efferent) neyronlar orqali 
harakat organlariga (muskul yoki bezlarga) yetkaziladi. 
Shundan keyin bu organlar qisqaradi yoki bo’shashadi, bezlari esa mahsulot ishlab 
chiqaradi 
Hayvonlar tashqaridan qabul qiladigan impuls-larning analiz-sintezi bilan atrof-
muhitda o’zi-ning turgan joyi va yo’nalishini aniqlab oladilar. Odam esa dunyo sirlarini 
chuqur o’rganib chiqib, o’rgangan narsa-hodisalarni amalda qo’llaydi. 
Nerv to’qimasi tarkibida faqat sezuvchi va harakat nervlari uchrab qolmay, balki 
uchinchi guruh-oraliq neyronlar ham uchraydi. Ular bir neyrondan ikkinchi neyronga 
impuls o’tkazish vazifasini bajaradi. Umuman olganda, nerv to’qimasi ikkita katta 
tarkibdan: o’ziga xos vazifani bajaruvchi nerv hujayralaridan (1) va to’qimada tayanch, 
trofik, sekretor, himoya vazi-falarini bajaruvchi bir necha xil neyrogliyadan tashkil 
topgan. Bular hammasi bir butun holda organizmda morfologik va funksional jihatdan 
yaxlit nerv sistemasini tashkil etadi.