Urmaiov N. J

2.2. Qishloq xo‘jaIigida mavjnd mulk shakllari va ularning o‘ziga xos xususiyatlari.

Barcha sohada bo‘lgani singari, bozor munosabatlari sharoitida qishloq xo‘jaligida ham tadbirkorlik faoliyatiga e'tibor berish va unga keng imkoniyatlar yaratib berish taqozo etiladi. Qishloq xo'jaligida tadbirkorlik - foyda olish maqsadida tavakkalchilikka asoslangan holda mavjud me'yoriy hujjatlar asosida mulkchilik subyektlarining qishloq xo‘jalik mahsulotlari yetishtirish, ulami qayta ishlash va sotish hamda xizmatlar ko‘rsatish sohalarida faoliyat ko‘rsatishidir. Bozor iqtisodiyoti sharoitida tadbirkorlik qishloq xo‘jaligida yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan amalga oshiriladi. Bu jarayonda ular 0 ‘zbekiston Respublikasining «Mulk to‘g‘risida»gi,

«KorxonaIar to‘g‘risida»gi hamda «Tadbirkorlik to‘g‘risida»gi qonunlari
talablariga qat’iy rioya etishlari zamr. Ular faoliyatlarini samarali amalga oshirishlari uchun mustahkam iqtisodiy negizga ega boTishlari kerak. Ularning iqtisodiy negizini esa mulk tashkil etadi. 0 ‘zbekiston Respublikasida mavjud me'yoriy hujjatlarga binoan qishloq xo‘jaligida mulkning quyidagi shakllari mavjud:
1. Xususiy mulk. Bu shakldagi mulk egasi o‘z mol-mulkiga xususiy tarzda egalik qilish, undan foydalanish va uni tasarmf etish huquqlariga ega. Xususiy mulk mulkdorning ishlab chiqarish jarayonida o‘z mehnati va yollanma mehnatni qoTlashi orqali shakllanadi.


23


2. Jamoa mulki. Bu raulk tarkibiga qishloq xo'jaligidagi jamoa korxonalarining, shirkat (kooperativ) xo'jaliklarining, hissadorlik jamiyatlarining, agrofirmalaming va boshqa shu kabilaming mulklari kiradi.
3. Aralash mulk. Bu mulk ikki yoki undan ortiq turdagi mulkchilik shakllarining o'zaro manfaatli uyg'unlashishi natijasida shakllanadi. Jumladan, davlat va jamoa mulkining o'zaro birikishi natijasida aralash mulk tashkil bo‘ladi.
4. Davlat mulki. Qishloq xo‘jalik ishlab chiqarishi bilan shug'ullanadigan davlat korxonalarining mulki. Bunday mulk shakli ilmiy tadqiqot institutlariga qarashli tajriba xo‘jaliklarida saqlanib qolgan. Bundan tashqari, davlat mulki urug‘chilik va naslchilikka ixtisoslashgan xo‘jaliklarda ham saqlanib qolgan. Ushbu sohalar qishloq xo'jaligining rivojlanishi uchun muhim hisoblanganligi sababli ular davlat tasarrufida bo‘lishi maqsadga muvofiqdir.