|
b
h
2
0
m
қелиб чиқади. Бу ердан
m
= M /R
b
b
h
2
0
.
(11.11)
Шу ишни арматура учун ҳам такрорлаймиз. M
R
s
A
s
(h
o
– 0,5х), х =
h
o
ни билган
ҳолда М
R
s
A
s
(h
o
– 0,5
h
o
) дан h
o
ни қавсдан ташқарига чиқарамиз:
158
М
R
s
A
s
h
o
(1– 0,5
).
(11.12)
Агар 1– 0,5
=
деб белгиласак, М
R
s
A
s
h
o
келиб чиқади. Бу тенгламадан
арматуранинг юзасини топамиз:
A
s
= М /R
s
h
o
.
(11.13)
Агар тўғри тўртбурчакли кесимнинг ўлчамлари маълум бўлса,
m
орқали
жадвалдан
коэффициент аниқланади, сўнгра (11.13) формуладан арматура юзаси
A
s
топилади. (11.7–расм).
Бетон сиқилиш зонасининг нисбий баландлиги
=х/h
o
.
нинг чегаравий қиймати
R
тарзида ифодаланади.
=
R
бўлганда элемент чегаравий ҳолатда бўлиб,
арматурадаги қучланиш R
s
га тенглашади.
Табиийки,
R
нинг чегаравий қиймати ва шунга мос чегаравий арматуралаш
мавжуд, бу чегарадан ўтгач, емирилиш чўзилган арматурадан эмас, балки сиқилган
бетондан бошланади. Ҳисобнинг биринчи ва иккинчи ҳоллари орасидаги чегара ҳам
ана шундан иборатдир (11.7– расм). Шундай қилиб, агар
= х/h
o
R
бўлса,
элементлар биринчи ҳолнинг формулалари (11.3) ва (11.13) асосида ҳисобланади.
Агар
>
R
бўлса, ҳисоб иккинчи ҳол формулалари бўйича амалга оширилади.
Тажрибаларнинг кўрсатишича
R
нинг қиймати бетон ва арматуранинг хоссаларига
боғлиқ бўлади.
Бетоннинг мустаҳкамлиги ортган сари, унинг қайишқоқлиги пасайиши
ҳисобига, бетоннинг сиқилиш зонасида фурсатидан илгарироқ мўрт емирилиш
содир бўлади, бу эса
R
нинг камайишига олиб келади. Тажрибаларнинг
кўрсатишича, бетон ва арматуранинг мустаҳкамлиги ортган сари
R
нинг қиймати
камая боради. Демак, кесимнинг сиқилиш зонаси кичрая боради.
R
формуладан
топилади.
159
Конструкцияларни ҳисоблашда уларнинг энг тежамкор ва арзон нусҳаларини
танлашга интилмоқ зарур. Тажрибаларнинг кўрсатишича, тўсинларда
= 0,2...0,3 ва
плиталарда
=0,1...0,25 oлинca, маблағ тежалади.
Элемент якка тартибда арматураланганда, сиқилиш зонасидаги бетон бузилмаган
ҳолда қабул қила оладиган моментнинг чегаравий қиймати қуйидаги формула билан
ифодаланади:
M
R
=
R
R
b
b
h
0
2
,
(11.14)
бу ерда:
R
=
R
(l–0,5
R
).
(11.15)
Ҳисобнинг иккинчи ҳолида
R
>
, яъни элементнинг емирилиши сиқилиш
зонасидан бошланади, деб олинади. Арматуралаш фоизини керагидан ортиқча олиш
темирбетон элементларнинг мустаҳкамлигини сезиларли даражада оширмайди.
Бундай элементлар мустаҳкамлигини х =
R
h
o
деб олиб, (11.12) формула ёрдамида
ҳисобласа бўлади.
Якка арматурали эгилувчи элементларнинг арматура юзасини топиш
мақсадида (11.3) ва (11.13) формулалардаги R
s
ўрнига
s
ни қўйиш тавсия
этилади, чунки арматурадаги кучланиш сиқилиш зонасидаги бетоннинг барвақт
емирилиши оқибатида ҳисобий қаршилик қийматига етиб бора олмайди.
Ҳар бир i – қаторда жойлашган стержендаги кучланиш қуйидаги формуладан
аниқланади:
si
= [
sc,u
/ (1–
/1,1)(
/
i
–1)], (11.16)
бу ерда:
i
=х/h
oi
, h
oi
– энг сиқилган нуқтадан тегишли қатор арматурасининг
оғирлик марказидан ўтувчи ўққача бўлган масофа.
si
кучланишлари ҳар қандай ҳолда ҳам ҳисобий қаршиликлар R
s
ва R
sc
нинг
абсолют қийматларидан ортиб кетмаслиги зарур. Бундай ҳолда ҳисоб мувозанат
тенгламалари билан (11.16) формулани биргаликда ечиш орқали бажарилади.
160
Амалда бу турдаги масалалар асосан уч хил ҳолатда учраши мумкин:
1. Элементни кесим ўлчамлари, материаллари тавсифи ва унга таъсир
этаётган ташқи ҳисобий эгувчи момент берилган бўлиб, ишчи арматура миқдорини
аниқлаш талаб этилади.
2. Элементга таъсир этаётган ташқи ҳисобий эгувчи момент ва материаллар
тавсифи берилган бўлиб, элементнинг кесим ўлчамлари ва ишчи арматураси миқдорини
аниқлаш талаб этилади.
3. Элементни олдиндан лойиҳаланган бўлиб, унинг материаллари тавсифи,
кесим ўлчамлари ва ишчи арматуралари миқдори берилган, элементни юк кўтариш
қобилияти (ташқи ҳисобий эгувчи моменти) ни аниқлаш талаб этилади.
Қуйида шу уч турдаги масалаларга оид мисолларни кўриб чиқамиз.
11.1.-мисол
. Темирбетон плита учун зарур бўлган ишчи арматура миқдори
аниқлансин.
Ташқи ҳисобий эгувчи момент М=3,5 кНм. Оғир бетон синфи В20, арматура
синфи А-I. Плитанинг кўндаланг кесим ўлчамлари в=80 см;
h=6,0 см;
в2
=0,9, А
S
= ?
Ечиш
. Иловадаги 3 ва 6 жадвалдан бетоннинг ҳисобий қаршилиги
R
в
=11,5 МПа; арматуранинг ҳисобий қаршилиги R
S
=225 МПа;
h
0
=h-a=60-15=45 мм; а=15 мм-бетоннинг ҳимоя қатлами.
Коэффициент α
m
[11.11] формуладан
209
,
0
)
100
(
5
,
4
80
5
,
11
9
,
0
10
5
,
3
2
5
2
0
2
Do'stlaringiz bilan baham: |
