Қурилиш конструкциялари фани муҳандисни шакллантирадиган фанлардан бири

n
fi
i
ni
N
F
N
(1.1) 
бу ерда: 
i
N
- куч F
ni

1 га тенг бўлгандаги элементда ҳосил бўладиган куч 

fi
– юк бўйича ишончли коэффициент 

n – 
бино вазифасига кўра ишончлилик коэффициенти 

- юкларнинг биргаликда таъсир этишини эътиборга оладиган коэффициент 
Элементнинг юк кўтариш қобилиятини унинг юзасига ва материалнинг 
қаршилигига қараб аниқлаш мумкин: 
S 

 A
n 

 R
уп 

 

m 

 

c 

 A
n 

 R
y 



c
(1.2)
Бу ерда:
A
n
– элемент кўндаланг кесимининг( нетто) юзаси; 
R
yn
– элемент материалининг оқувчанлиги бўйича ҳисобий қаршилиги; 

m 
-

c 
– ишлаш шароитини эътиборга олувчи коэффициент. 

---

19 
Шундай қилиб биринчи гуруҳ чегаравий ҳолати бўйича ҳисоблаш 
тенгламасини ёзамиз: 
с
у
n
n
fi
ni
R
A
N
F













(1.3) 
Чегаравий ҳолатни иккинчи гуруҳ бўйича ҳисоб ифодасини қуйидагича ёзиш 
мумкин:
2
2












n
fi
i
ni
N
F
(1.4) 
бу ерда:
2

- бирлик юк таъсирида элементдаги ҳосил бўладиган эластик деформация, 
2

- норма бўйича ўрнатилган конструкциянинг чегаравий деформацияси.
Конструкцияларни чегара ҳолатларга ҳисоблаш, биноларни қуриш ва фойдаланиш 
даврининг барча босқичларида чегара ҳолатларидан биронтасининг ҳам вужудга 
келмаслигини 
таъминлайди. 
Бунда 
материал 
хусусиятларининг 
ноқулай 
ўзгаришлари, юкларнинг ноқулай бирга таъсир этиш эхтимоли, фойдаланиш 
шароитлари ва конструкциялар ишлашининг ўзига хос томонлари ҳисобга олинган 
бўлади. Бунинг учун ҳисоблашда қуйидаги коэффициентлар киритилади: юк бўйича 
ишончлилик коэффициенти - 
fi

, юкларнинг бирга таъсир этиш эхтимоли 
коэффициенти - 

, ишлаш шароити коэффициенти - 

c
, биноларнинг вазифасига 
кўра ишончлилик коэффициенти - 
n

. 
Чегаравий ҳолатлар усулининг мохияти 
Темирбетон конструкцияларини ҳисоблашнинг бундай усули бузувчи 
зўриқишлар усулининг такомиллашган варианти ҳисобланади: 
Мазкур усул бўйича ҳисобланган конструкциялар бир мунча тежамли бўлади. 
Унинг асосини қуйидагилар ташкил этади:
- конструкциянинг чегаравий ҳолати деган тушунчаси киритилди. Стандарт 
СЭВ384-74 
кўра 
барча 
чегаравий 
ҳолатнинг 
икки 
гуруҳи 
белгиланди:
биринчиси - юк кўтариш қобиляти, иккинчиси - нормал шароитда ишга яроқлилиги; 

---

20 
- кесим юзаларининг мустаҳкамлиги элементнинг кучланиш-деформацияланиш 
ҳолатининг III босқичи бўйича амалга оширилади 
- конструкциянинг нормал шароитда фойдаланишга яроқлилиги уни
кучланиш - деформацияланиш ҳолатининг I ёки II босқичидан келиб чиққан ҳолда 
бажарилади; 
- заҳиравий умумий коэффициенти ўрнига юк, материал ва ишлаш шароити 
бўйича ҳисобий ишончлилик коэффициентлари киритилди. 
Чегаравий ҳолатнинг