Urganch davlat unversiteti


IX BOB. QON VA QON AYLANISHINING YOSHGA OID XUSUSIYATLARI



Download 270,98 Kb.
bet5/16
Sana30.06.2022
Hajmi270,98 Kb.
#720984
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16
Bog'liq
JINSIY GARMONLAR 1

IX BOB. QON VA QON AYLANISHINING YOSHGA OID XUSUSIYATLARI
9.1. Qon organizmni ichki muhitining komponentlaridan biri ekanligi
Organizmning ichki muhiti. Har qanday organizm ma’lum darajadagi yashash sharoitiga muhtojlik sezadi. Bu sharoitlar organizmning evolyusion rivojlanish davridagi o’zlari moslashgan muhitga moslashishini ta’minlaydi.
Odamlar organizmining hujayralari va to’qimalari uchun ichki muhit bo’lib qon, limfa, to’qimalararo suyuqliklar va likvor (orqa miya suyuqligi)hisoblanadi.
Odamlar organizmining ayrim hujayralari va to’qimalar guruhi o’zlarini o’rab turuvchi muhitga juda sezuvchan bo’ladi. Butun organizm to’lig’icha chiday oladigan muhitning o’zgarish chegarasi ayrim hujayralarnikiga nisbatan ancha keng.
Organizmda ularning hujayralarining faoliyatini ta’minlovchi muhitning doimiyligini ta’minlovchi maxsus moslanishlar mavjud. Ichki muhitda hayot sharoitlarini doimiyligini saqlanishi – gomeostaz deb ataladi. Organizmda qon bosimi, tana harorati, qonning osmotik bosimi va to’qimalararo suyuqliklar, ularda saqlanuvchi oqsillar va qand, kaliy, natriy, kalsiy va xlor ionlari va boshqalar nisbatan o’zgarmas darajada ushlab turiladi.
Gomeostazni ta’minlanishida muhim rolni asab tizimi o’ynaydi. Ta’minlash reaksiyasida vegetativ asab tizimining gipofiz tizimi – buyrakusti bezlari, gipotalamus va asab hamda endokrin tizimlarning boshqa hosilalarini ishtirok etishi ko’rsatib berilgan. Ichki muhitning doimiyligi nafas olish, qon aylanishi, ovqat hazmi, ajratish organlarining tinimsiz ishi bilan ta’minlanadi.
Buni misollar bilan tushuntirishga harakat qilamiz. Yuqori darajada rivojlangan hayvonlar va odamlar qonining faol reaksiyasining (pH) o’lchami organizmda pH ko’lamini o’zgartirishi mumkin bo’lgan sut, fosfor, pirouzum va boshqa kislotalar hosil bo’lishiga qaramasdan 7,32-7,35 chegarasidan chiqmaydi. Qonning faol reaksiyasining o’lchami qanday boshqariladi?
Almashinuvning kislotali mahsulotlari katta miqdorda qonga tushganida eng avvalo qonning bufer tizimlari (karbonatli tizim, qon oqsillari, gemoglobin) qo’shiladi. pH ning ko’rsatkichlarini doimiyligini ta’minlovchi moddalar aralashmasi bufer tizimlar deb ataladi. Bular orasida eng muhimi ko’mir kislotasi va gidrokarbonatdan iborat karbonatli tizim hisoblanadi.
Odam jismoniy ish bajarganida hujayralardan qonga jiddiy darajada hosil bo’luvchi sut kislotasi tushadi va gidrokarbonatdagi natriy va kaliy ionlarini siqib chiqaradi: natijada sut kislotasining tuzlari va erkin ko’mir kislotasi hosil bo’ladi, uning ortiqcha qismi esa o’pka orqali tashqariga chiqariladi.
Xemoretseptorlardan olingan impulslar hisobiga nafas tizimi, ayiruv organlari faoliyatini o’zgartiradi, qonning oqish tezligi o’zgaradi va h.z. Natijada almashinuvning kislotali mahsulotlari organizmdan chiqariladi va amalda pH ning o’lchami doimiy holda qoladi.
Kuchli jismoniy ish bajarganda, ishlayotgan organlar tomirlarining kengayishi yuz beradi, qon oqimiga qon depolaridan qo’shimcha miqdordagi qon tushadi, ishlayotgan organlar uchun zarur bo’lgan glyukozani jigardan chiqarilishi ortadi.
Lekin, gomeostatik reaksiyalar ma’lum chegaraga ega. Bu chegaradan jiddiy darajada og’ish turli og’ir kasalliklarga olib keladi, ayrim vaqtlarda esa organizmni o’limiga ham olib kelishi mumkin.


Download 270,98 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish