Urganch davlat universiteti turizm va iqtisodiyot fakulteti turizm va mehmonxona xo

10-mavzu: Ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish jarayonida sifatni boshqarish

Reja:

1. 
   Ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish jarayonida sifatni boshqarishning funksiyalari. Ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish jarayonida sifatni shakllantiruvchi omillar.
   
2. 
   Sifat nazorati turlari mazmuni va tasnifi.
   
3. 
   Sifatni nazorat qilishning statistik usullari. Mahsulot va xizmatlarning sifat ko‘rsatkichlari tizimi va ularni aniqlash usullari.
   

Boshqaruv deganda keng ma’noda strukturani ta’minlash, faoliyatni qo‘llab – quvvatlash, dasturlarni amalga oshirish va maqsaga erishish bo‘yicha mavjud tashkiliy sistemaning umumiy funksiyasiga aytiladi.

Mahsulot sifatini boshqarish deganda esa uning sifatini shakllantirish, undan foydalanish va iste’mol qilishda yuqori sifat darajasini saqlab qolish uchun bo‘ladigan harakatlar, intilishlar majmui tushuniladi.

Sifat boshqaruvi mexanizmi deganda mahsulotning hayotiy bosqichlari va sifat boshqaruvi darajalarida foydalaniladigan, boshqaruvning bir – biri bilan bog‘langan ob’ektlari va sub’ektlari majmui tushuniladi.

Mahsulot sifati va boshqaruv ob’ektlari – bu mahsulotning darajasini bildiruvchi sharoitlar, omillar va sifat ko‘rsatkichlari, shuningdek mahsulot sifatini shakllantiruvchi jarayonlardir.

Mahsulot sifati boshqaruvi sub’ektlari – bu o‘rnatilgan tamoyillarga va usullarga amal qilingan holda mahsulot sifatini boshqarish funksiyalarini joriy etuvchi boshqaruv organlari va alohida shahslardir.

Korxonalarda mahsulot sifatini boshqarish funksiyalariga quyidagilar kiradi:

• 
  mahsulot sifatini rejalashtirish va prognozlash;
  
• 
  mahsulot sifatini tahlil qilish va baholash;
  
• 
  mahsulot sifatini nazorat qilish;
  
• 
  mahsulot sifatini rag‘batlantirish va buning uchun javobgarlik.
  

Bu funksiyalarning har biri mahsulot sifatini yaxshilash mazmuni bo‘yicha bir – biriga yaqin vazifalarning majmuidan iboratdir.

Sifat boshqaruvi usullari deganda kerakli sifatga erishishga qaratilgan va boshqaruv ob’ektiga ta’sir ko‘rsatuvchi usullar va qoidalarni majmui tushuniladi.

Sifat boshqaruvi usullari quyidagicha guruhlanadi.

1. 
   Tashkiliy (ma’muriy):
   
   1. 
      farmoyishlar (direktivalar, buyruqlar va boshqalar);
      
   2. 
      o‘rnatuvchi (me’yorlar, yo‘riqnomalar va boshqalar);
      
   3. 
      tartibga chaqiruvchi (javobgarlik va mukofotlar).
      
2. 
   Ijtimoiy – pisixologik:
   
   1. 
      ijtimoiy (tarbiyaviy va motivlash);
      
   2. 
      psixologik (jamoada psixologik muhit yaratish, yaxshi namunalar bilan psixologik ta’sir ko‘rsatish).
      
3. 
   Texnik – texnologik:
   
   1. 
      sifatni nazorat qilishning texnik usullari;
      
   2. 
      mahsulot sifati va jarayonlarni texnologik tartibga solish usullari.
      
4. 
   Iqtisodiy
   
   1. 
      iqtisodiy rag‘batlantirish va moddiy manfaatdorlik usullari;
      
   2. 
      sifat darajasini hisobga olgan holda narxlashtirish;
      
   3. 
      sifat darajasi faoliyatida moliyalashtirish.
      

Korxonaga nisbattan sifat boshqaruvini joriy etish usuli ichki (korxona ichida) va tashqi xarakterga ega bo‘lishi mumkin. Sifat boshqaruvi usullari sifat boshqaruvining aniq vositalari yordamida joriy etilishi mumkin.

Quyidagi 1 – jadvalda sifat boshqaruvining asosiy usullari va joriy etishning vositalari namunalarini keltiramiz: