Urganch davlat universiteti turizm va iqtisodiyot fakulteti turizm va mehmonxona xo

LOYIXA REJASI ASOSIDA TALABALAR BILIMINI MUSTAXKAMLASh UChUN O‘TILGAN MAVZUGA MUROJAAT QILIB AMALIYoT BO‘YIChA TOPShIRIQLAR
1-gurux

1-топшириқ


1.Дон ва дон ўсимликларини синфий тузилишини айтинг.

2.Ун, унни синфий тузилиши, ассортименти ва сифат кўрсаткичлари ҳақида нималарни биласиз?

2-gurux

2-топшириқ

1.Нон ишлаб чиқариш ва унинг истеъмол хусусиятларини шаклланиши.

2.Нон турлари тўғрисида тушунча беринг.

3-топшириқ

1.Макарон маҳсулотларини таърифлаб беринг.

2.Булочка маҳсулотлари тўғрисида нималарни биласиз?

3.Парҳез нонларни таърифлаб беринг.

3-gurux

4-gurux

4-топшириқ


1. Булочка махсулотларининг сифат курсаткичлари кандай аникланади

2. Пархез нонларнинг таркибида буладиган узгаришлар.

1.2. «Blis-so‘rov» jadvali so‘rov vaqtida to‘ldiradi

№	Savollar	Javoblar
1	O‘zbekistonda don mustaqilligi borasida olib borilayotgan ishlar
2	Don ekinlarini sinfiy tuzilishi
3	Un, uning kimyoviy tarkibi
4	Makaron mahsulotlari
5	Non ishlab chiqarish jarayoni
6	Nonning turlari
7	Bulochka mahsulotlari
8	Parhez non mahsulotlari

1.3.Ўз-ўзини назорат қилиш учун саволлар ва топшириқлар



1.Ўзбекистонда дон мустақиллиги борасида олиб борилаётган ишлар

2.Дон экинларини синфий тузилиши

3.Ун, унинг кимёвий таркиби

4.Макарон маҳсулотлари

5.Нон ишлаб чиқариш жараёни

6.Ноннинг турлари

7.Булочка маҳсулотлари

8.Парҳез нон маҳсулотлари

MA’LUMOT-AXBOROT MATERIALLAR

1.1. Guruh bo‘yicha baholash mezonlari

Xar bir guruh boshqa guruhlarni baholaydi. Xar bir talab bo‘yicha – 3,5 ball

Guruh №	Tushunarli va aniq javob (1,5)	Ko‘rgazmalilik (1,0)	Reglamentga amal qilish (0,5)	Gurux faolligi (0,5)	Jami ball
1.
2.
3.
4.

Hisob natijasi

Guruhlar №	Umumiy ball	Umumiy ball	Umumiy ball	Umumiy ball	Umumiy ball
1.
2.
Umumiy hisob Ballari
Baho

Baho: 2,4 – 3,5 ball – a’lo baho

1,3 – 2,3 ball – yaxshi baho

0 – 1,2 ball – o‘rta baho

1.2. Charxpalak usulini qo‘llash qoidasi.

Чархпалак усули
1. Талабаларни 3-4 гуруҳга карточкалар ёрдамида ажратади.

2. Ҳар бир гуруҳ лидерини ўқитувчи ўзи танлайди.

3. Гуруҳга топшириқларни тарқатади.

4. Барча гуруҳ топшириқларни бажариб бўлгандан сўнг, гуруҳ топшириқларини бир – бири билан алмаштиради 3 марта

5. Гуруҳ аъзолари топшириқларни бажариб бўлгандан сўнг, топшириқлар биринчи ҳолатда ўз гуруҳларига топширилади.

6. Гуруҳдан ўқитувчи танлаган талаба презентацияга тайёрланади.

1.3. Xabarlashib o‘rganish usuli qoidasi

1.Savollarga o‘ylanib javob berishni suraydi. 2.Talabalar 4-5 guruhga ajratiladi. 3.Har bir guruhdan ekspertlarni aniqlashni so‘raydi. 4.Ekspertlar bittadan savol bo‘yicha guruh a’zolarni tanishtirishi kerak. 5.Ekspertlar varag‘ini tarqatadi va guruhda ishlashni tashkil etadi. 6.Ekspertlar prezentatsiya qilish kerakligini ma’lum qiladi. 7.Maslahatchi o‘rnida sharhlaydi, aniqlik kiritadi. 8.Prezentatsiyani yakunlab, har bir guruhga har bir savol uchun xulosalar qiladi.

II. Talabalar uchun metodik ko‘rsatmalar.

Muammo:

Sifat va raqobatbardoshlikni ta’minlashda xalqaro ISO – 9000-2001 standartlarini o‘rni.

Yechimini topish lozim bo‘lgan masalalar.

• 
  Korxonaning imkoniyatlarini izlab topish;
  
• 
  Non va non maxsulotlarini yangi turlarini yaratish;
  
• 
  Makaron maxsulotlarini yangi turlarini yaratish va uning muammolari;
  
• 
  Qandolat tovarlari ishlab chiqishda xalqaro ISO – standartlarini qo‘llash;
  
• 
  “Sertifikat - NON” OAJning strategik rejalarini ishlab chiqish.
  

Qaror qabul qilishda yechimi topilishi lozim bo‘lgan muammolar turlari.

Maxsulot kamchiliklarini bartaraf etishga sarflangan xarajatlarni qoplash muddati.³

Chizma № 7


Муомала харажатлари тахлили

Нуқсонларга сарфланган ички муомала харажатлари – $ 0,00

Нуқсонларга сарфланган ташқи харажатлар - $ 6524,48
Бошқа турдаги яширин харажатлар - $ 500,00
Муомала харажатларининг жами - $ 17024,48
Нуқсонларни камайтириш хисобига эришиладиган йиллик манфаатдорлик –

$ 8512,24

Товар камчиликларидан юзага келадиган ташқи ва ички муомала харажатларини аниқлаш




Режалаштириш ва моддий ресурсларга сарфланган харажатлар




Махсулот нуқсонларини камайтириш хисобига эришилган самарадорлик







Нуқсонларни режа асосида камайтириш хисобига сарфланган маблағ - $ 1910,00

Нуқсонларни келтириб чифарувчи сабабларни бартараф қилишга кетган маблағлар





Нуқсонларни камайтириш учун сарфланган ҳар бир доллар 4,5 доллар иқтисодий самара беради

Нуқсонларни келиб чиқишини олдини олишга сарфланган муомала харажатларини миқдори






Нуқсонлар сонини камайтириш учун сарфланган маблағни тўлдириш муддати:

$ 1 Х $ 4,5 = 0,22 йил ёки 82 кун

Нуқсонларни олдини олиш учун сарфланган харажатларни ўрнини қоплаш муддати

Chizma.№ 8 Ishlab chiqarishda sifatni optimal darajasini ifodalash.

Ochiq iqtisodiyot jarayonlariga tayyorlanish borasida xalqaro ISO seriyaalari va (YeN) Yevropaning 29000 seriyasiga mos ravishda sifat nazorati o‘rnatila boshladi.

Bu standartlar barcha nazoratlardan ustivor bo‘lib millionlab iste’molchilar xuquqlarini ximoyalashda kafolat bo‘lib xisoblanadi.

Yuqoridagi № 8 chizmadan shuni ko‘rishimiz mumkinki maxsulot nuqsonlarini bartaraf qilish uchun sarflangan $ 1910 dollar, oddiy korxonaning nuqsonlik maxsulotini 50% kamaytirish uch oyga yetmay sarf xarajatlar o‘rnini qoplanar ekan. Ko‘p yillik tajriba asosida amalga oshgan bu usul maxsulot nuqsonlarini kamaytirish uchun sarflangan har bir dollar korxonaga 4,5 dollar bo‘lib qaytar ekan.⁴ Bu korxona raxbarlariga qanday loyixa va xarajatlarga mablag‘ ajratishda juda qo‘l keladi. Samaradorlik doimo (S > 0) noldan yuqori bo‘lishi kafolatlangan.

Maxsulot sifat darajasini optimallashtirish va xarajatlar
Maxsulot sifatini optimallashtirish uchun turli miqdorda xarajat qilish mumkin. Loyixa davrida yo‘l qo‘yilgan xatolikni tuzatish uchun 1 dollar mablag‘ sarflansa, bu loyixa ishlab chiqarishga joriy qilingandan so‘ng korxonaga 1000 dollarlk zarar keltiradi. Agarda bu maxsulot iste’molchilargacha yetib borsa uning iqtisodiy zarari bilan birga ijtimoiy zararlari namoyon bo‘la boshlaydi.

Quyidagi chizmada (№ 9). Maxsulot sifat darajasi bu iste’mol qiymatini belgilaydi.

Chizma № 9

Maxsulot sifat darajasini optimallashtirish va xarajatlar

Chizmada iste’mol qiymatini s_p – bilan belgilangan, Z_p – xarajatlar jami, xarid qiymati Z_e – bilan, sifat darajasi K₁ bilan belgilangan:

Z_p (K) s_p (K)

K K

Bu yerda optimal darajada sifat ko‘rsatkichi doimo maxsulotning iste’mol qiymatidan yuqori yuradi. Navbatdagi chizmada ( ). Maxsulot sifat darajasini uch faoliyatga bog‘liqligi.

(K) – sifat darajasi;

P(K) – foydaliligi;

Z(K) – xarajatlar;

∆E(K) – farqliligi;

∆E(K) = P(K) - Z(K).

Demak № chizmadagi K₂ optimal sifat darajasini ifodalaydi. Sifat darajasining optimal ko‘rsatgichi K_op – doimo maxsulot sifat ko‘rsatkichidan yuqorida yuradi.

Ishlab chiqarish davridagi optimal sifat ko‘rsatkichi K_oi va quyidagi chizmada o‘z ifodasini topgan. (chizma № 10)

Bu yerda K_op, P(K) va Z_p (K)ning farqidan kelib chiqadi. K_op esa P(K) va s_p(K)ning farqidan kelib chiqadi. Maxsulot ishlab chiqarishda sarflanishi mumkin bo‘lgan xarajatlarini nazariy asoslari № 11 chizmada ifodalangan.

Ishlab chiqarishdagi nazorat susayadigan bo‘lsa nuqsonlar ko‘payadi va sifat darajasi keskin pasayib ketadi.

Ishlab chiqaruvchilarga sifatni nazorat qilish bo‘yicha xarajatlar turi: 1 – preventiv xarajatlar; 2 – sifatni baxolash uchun xarajatlar; 3 – brak maxsulot xisobiga yo‘qotishlar; 4 – umumiy xarajatlar. Ushbu chizmada sifatni yaxshilash bo‘yicha qanday ishlar olib borilishini ko‘rsatadi. Sifatga sarflanadigan xarajatlarning 50 %ni brak maxsulot tashkil qiladi. Demak braksiz ishlab chiqarishning o‘zi maxsulot sifat darajasini 50 %ga oshirar ekan.

Maxsulot nuqsonlarni o‘rganishga xam xalqaro (ISO – 8402 : 2004, p. 2.11) standartlar asosida klassifikatsiyalanishini belgilashimiz lozim bo‘ladi.⁵

Chizma № 12


Нуқсонлар





Классификациялаш хусусиятлари





Усуллар ва воситаларнинг мавжудлиги





Юзага чиқадиган жойи

Кўрсаткич даражалари





Бартараф қилиш

Аниқлаш


Критик

Технологик





Бартараф қилинадиган

Ифодаланган

Амалга оширишдан олдин

Аниқ





Кам ифодаланган

Яширин


Бартараф қилинмайдиган

Амалга оширишдан кейин

Keys – muammosini yechimini topishda maxsulot sifati va uni iste’mol qiymati masalalari o‘rtaga tashlangan.

Muammoni yechimi asosan iqtisodiy samara bilan bog‘liq bo‘lishiga qaramay, uning ijtimoiy taraflariga xam jiddiy etibor berilsa talablarimizning fikrlash doiralari yanada kengayishi nazarda tutilgan.

Sifat xalqasi

Korxonalarda yangilik yaratish jarayonlari

Янгилик киритиш

изланишлар

Аниқ мақсадга йўналтирилган ўзгаришлар (проект)

Ички инновацион мухит

Маркетинг бўлими

Илмий тадқиқон – тажриба конструкторлик бўлимлари

Ilmiy texnikaviy bilimlar

Tashqi muxit

Bozor talabini bilish

Manbaa: Averchenkov V.I, Vainmaer Ye.Ye. Innovatsionnыy menedjment Moskva. “Flinta” 2008 29 str.

11. Филлиповский Е.Е., Шмарова Л.В. Экономика и организация гостиничного хозяйства. М.: ФиС, 2005

21. Kabushkin N.I., Bondarenko G.A. Menedjment gostinits i restoranov. Minsk, Novoye znaniye, 2001.

1¹ Qarang: Kuming M.V. The Theory and Praktike of Personel management. Sixth edition, Heinemann, 2000.

1¹ Qarang: Pikkvorth James R.A. Profile of the Hotel Personnel Manager. The Kornell HRA Quarterly. 1981. Vol. 22, no. 1. Pp. 42-46.

2² Umbreit V.T. Vhen vill the Hospitality Industry Pay Attention to Effektive personnel Praktikes? In Rutherford D.G. (yed.), Hotel Management and Operations. VNR, 1990.

1¹ Қаранг: Ёкер Дж. Введение в гостеприимство. – М.: ЮНИТИ, 1999. С. 12.

1¹Sekulyarizatsiya – cherkov mulkini davlat mulkiga aylantirish.

2² Yamskoy prikaz – Rossiyada yuk va yo‘lovchi tashishni tashkil etish, yamshchilik xizmatini boshqarish va boshqa shunga o‘xshash ishlar bilan shug‘ullangan markaziy davlat muassasasi.

3^ Кане М.М. Иванов Б.В. Корешков В.Н. Системы, методы и инструменты менеджмента качества. Москва 2008г. 549 ст.

4^ Кане М.М. Иванов Б.В. Корешков В.Н. Системы, методы и инструменты менеджмента качества. Москва 2008 г. 549 ст.

5^ Николаева М.А. Товароведение потребительских товаров. Теоретические основы. Москва 1998. 283ст.

1