Urganch davlat universiteti turizm va iqtisodiyot fakulteti turizm va mehmonxona xo

ISO – 9000-2000 bu xaqiyqiy sifat. Chizma № 3

0

ISO – 9000-2000 talablariga to‘la javob berishi.

∞

1

Maxsulot sifatini oshishi.

1%

2

Raqobatbardoshlikni oshishi.

2%

3

Bozordagi mavqeini ortishi.

3%

4

Tovarni sotilishi xajmini o‘sishi

4%

5

Maxsulot ishlab chiqarishni ortishi.

5%

6

Maxsulot tannarxini pasayishi.

6%

7

Iqtisodiy samaradorlikni ortishi.

7%

Xozirda ISO - sistemasiga muvofiq sifat sertifikatini ertangi kuni xaqida xam o‘ylayapti, bu doimo investitsion va innovatsion soxalarda aktiv ishtrok etish va O‘zbekiston markasi obro‘sini oshirishdir.

Xalqaro ISO - sistemasi talablari asosida muvofiqlik sertifikati olinsa maxsulot sifati va samaradorlik quyidagi bosqichlarda namoyon bo‘ladi.

Manba: Magamedov M.D., Rыbin A.V. Upravleniem kachestvom, v otraslyax piщevoy promыshlennosti M. 2006. 9-25.

Chizmada aks ettirilgan har bir pog‘onadagi samaradorlik 1%dan ortib borsa umumiy samaradorlik 28-30 %ni tashkil qiladi. Bunday xulosaga mualliflar, AQSh, Yaponiya va boshqa iqtisodiy jixatdan taraqqiy etgan mamlakatlar tajribasini Rossiyada olib borilayotgan isloxatlar bilan taqqoslab ko‘rish natijasida kelganlar.

Demak har bir tovar ishlab chiqaruvchi va bozorda sotuvchi o‘z oldiga ISO – sistemasi darajasidagi sertifikatni olishga intiladi.

5. “Sertifikat - NON” OAJning mijozlari Sertifikat – NON korxonasining asosiy mijozlari Toshkent shaxrida faoliyat yurituvchi (Respublikamizning barcha xududlarida):

• 
  Yirik korxonalar;
  
• 
  Kichik biznes sub’ektlari;
  
• 
  Yakka tartibda faoliyat yurituvchi non va non maxsulotlari ishlab chiqaruvchi yuridik va jismoniy shaxslar bo‘lishi mumkin.
  

6. Korxonaning (“Sertifikat - NON” OAJ) ishlab chiqarish maxsuloti. Non va non maxsulotlari sifatini kafolatlovchi ISO – 1900-2001 – sistemasiga to‘la javob beruvchi sertifikat berishdir.

Maxsulot sifatini aniqlashda uning normativ texnik xujjatlari talab darajasida bo‘lishi va barcha axborot manbasi va uni qaysi usul bilan aniqlanishiga nazariy ta’rif bergan, M.D Magomedov, A.V. Rыbinlar ko‘plab tajribalar asosida yaratgan xulosalarni chizma ko‘rinishida ifodalaymiz.

Sifat darajasini aniqlash metodi

Chizma № 4


Мутахассис, сезги аъзолари билан аниқлаш

Хисоб – китоб ва рўйхатга олиш усуллари

Экспериментал тажриба усуллари

Ахборот олиш усулларга кўра аниқлаш

Махсулот сифат даражасини аниқлаш усуллари

Manba: Magamedov M.D., Rыbin A.V. “Upravlenie kachestvom” Moskva 2006 44-45. (2.2.)

Korxona o‘z maxsulotiga muvofiqlik sertifikati olar ekan 4 – chizmadagi barcha usullarga murojaat qilgan bo‘ladi va ijobiy natijalar asosidagi barcha xujjatlar korxonada saqlanadi va bu korxonaning faoliyati turlari sirasiga kiradi.

Korxona o‘z maxsulotini normativ tenik xujjatlar asosida sifat darajasini aniqlab ko‘rishlari lozim bo‘ladi.

Masalan:

K

Q = K_b;

Bunda: Q – sifat darajasi ko‘rsatkichi;

K – muayyan maxsulot sifatining absolyut ko‘rsatkichi;

K_b – maxsulot (etalon)ning absolyut sifat ko‘rsatkichi.

Tajriba asosida olingan natija Q = 1 bo‘ladigan bo‘lsa maxsulot sifati etalon ko‘rsatkichga teng bo‘lib qolaveradi, bu albatta ijobiy natijadir.

Sifat darajasi Q > 1 yoki Q < 1 bo‘ladigan bo‘lsa, demak maxsulot sifat darajasida o‘zgarish yuz bergan.

Sifat va raqobatbardoshlikni ta’minlovchi uch omil. Chizma № 5

Standartizatsiya

Sifat va

raqobatbardoshlik

Sertifikatsiya Metrologiya

Har uchchala omilning umumiy kesishgan bir nuqtasi borki, bu, sifat va raqobatbardoshlikdir. Korxona maxsuloti har uchchala xolat bo‘yicha xalqaro ISO – standartlariga mos ravishda olib borilsa nafaqat ichki bozorda, balki tashqi bozorda xam o‘z xaridorlarini albatta topadi.

Bu borada “Sertifikat - NON” OAJ bilan raqobatlashuvchi korxonalar mavjud. Bu korxonalar o‘zining texnikaviy ta’minoti bilan farq qilishi mumkin. Masalan, maxsulot sifatiga baxo berishda xalqaro standartlar talabini yaratilishida “Butun dunyo sog‘liqni saqlash” (VOZ) uyushmasi tavsiyanomasi albatta inobatga olinadi. Ayrim texnik jixozlarning aniqlik darajasi juda past bo‘ladi. FEK – 56 apparatini imkoniyati oziq-ovqat tarkibidagi antioksidant miqdori 0,120 mg/kg bo‘lsa bir sutkalik davomida iste’mol qilinishi mumkinligini ko‘rsatadi. Amalda ushbu apparat oziq-ovqat tarkibidagi antioksidant miqdorini aniqlay olmaydi. Vaxolanki, ayrim tadbirkorlar o‘z maxsulotlarini tashqi ko‘rinishini, ta’mini va saqlash muddatini uzaytirish maqsadida, antioksidant moddalar miqdorini bir necha barobar ko‘paytirib yuboradilar. Shuning uchun aniqlik darajasi juda yuqori bo‘lgan analizatorlar ishlatiladi, ular 10^-5dan 10^-17darajasigacha aniqlikda ishlaydi. Bunday usulda aniqlanishi va muvofiqlik sertifikati berish maxsulotni salomatlikka zarari yo‘qligini bildiradi.

Bu borada “O‘zdavstandart” uyushmasi muvofiqlik sertifikati beruvchi barcha korxonalarni muntazam ravishda texnik nazoratdan o‘tkazib turadi.

Xozirgi kunda non va non maxsulotlariga qo‘shiladigan ayrim to‘ldiruvchilar insonlar salomatligi uchun xavfli xisoblanadi, shuning uchun ularning miqdorini aniqlashda aynan shu maqsad uchun keraklik ximikatlar, apparatlar va eng muximi malakali xodimlar bo‘lishi shart xisoblanadi.

“Sertifikat - NON” OAJ faoliyati bevosita bozor bilan bog‘liq deyish mumkin.

“Sertifikat - NON” OAJ tomonidan ko‘rsatilgan xizmat turlari.

Jadval № 1

Yillar	Non va bulochka maxsulotlari	Makaron maxsulotari	Qandolat maxsulotlari
2003	369,3 mil. so‘m	117,0 mil. so‘m	16,5
2004	500,0 mil. so‘m	303,0 mil. so‘m	20,7
2005	160,0 mil. so‘m	540,0 mil. so‘m	500,0
2006	165,0 mil. so‘m	926,0 mil. so‘m	531,0
2007	176,0 mil. so‘m	820,0 mil. so‘m	480,0

Manba: “Sertifikat - NON” OAJ xisobotidan.

Yuqorida keltirilgan jadvaldan shuni aniqlash mumkinki “Sertifikat - NON” OAJ korxonasi asosan non va bulochka, makaron va qandolat maxsulotlari uchun muvofiqlik sertifikati berilgan. Ko‘rsatilgan xizmatlar uchun to‘langan pul miqdori non va bulochka maxsulotlari uchun yildan yilga kamayib borgan, 2004 yilda 500,0 million so‘mlik xizmat ko‘rsatilgan bo‘lsa, 2007 yilda 175,0 million so‘mga kamayib ketgan. Makaron maxsulotlariga 2003 yilda 117,0 million so‘mlik muvofiqlik sertifikati berilgan bo‘lib 2007 yilda 820,0 million so‘mlik xizmat ko‘rsatilgan. Qandolat maxsulotlari bo‘yicha 2003 yilda 16,5 million so‘mlik xizmat ko‘rsatilgan, 2007 yilda 480 million so‘mlik xizmat ko‘rsatilgan. Besh yildagi o‘sish 29,0 marotabani tashkil qilib, non va bulochka maxsulotlari bo‘yicha 2,1 barobarga pasayib ketgan.

Har uchchala maxsulot turi bo‘yicha bozorni o‘rganish, marketing tadqiqotlari natijasini nazariy jixatdan taxlil qilsak, asosiy sabab makaron va qandolat maxsulotlarining ayrim turlari import o‘rnini bosuvchi va eksportga yo‘naltirilgan bo‘lganini ko‘ramiz. Bunday natijalarga erishish maxsulot sifatini baxolashda xalqaro ISO talablariga to‘la javob berishidadir. Yana bir sabab, yangi texnologiyani soxaga tadbiq etilishidadir.

7. “Sertifikat - NON” OAJning bevosita bozor bilan bog‘liqligi marketing bo‘yicha taxlilni taqazo etadi va SWOT analizni keltirib chiqaradi. Non va non maxsulotlari, makaron maxsulotlari va qandolat tovarlari bo‘yicha bozor talabini o‘rganilsa ichki bozorlarimizdagi kuchlik va nozik taraflarini ko‘ramiz:

Chizma № 6

Махсулот келажакка йўналтирилган.

Унга доимо талаб бор.

Ustivor yo‘nalishlar

Imkoniyatlar Xavf - xatar

Ишлаб чиқаришни ўсиши; махаллий хомашёни ишлатиш; махсулот сифатини ошириш; ташқи кўринишни такомиллаштириш; таъминот сохасида юксалиш

Рақобатчилар сонини ортиши; истемолчилар билан боғлиқ хавф, махсулот етказишда узулишлар; технологик жараёнлардаги носозлик оқибатлари.

Ички бозоримизнинг SWOT анализи

Nozik jixatlari

Йирик корхоналарнинг рақобат кураши; хомашё ва қўшимчаларни доимо бўлмаслиги, ассортиментни торлиги; ишлаб чиқариш айланмаларининг юқорилиги.

Iste’mol bozori SWOT analizi

“Sertifikat - NON” OAJ tomonidan muvofiqlik sertifikatini olgan non va non maxsulotlari, makaron maxsulotlari va qandolat tovarlariga bo‘lgan talabning bozordagi xolati.

Jadval № 2

№	Ko‘rsatkichlar	Toshkent shaxrida	Viloyatlarda
1	Talab xolati	Yuqori	O‘rtacha
2	Talabni taklifga mosligi	O‘rtadan yuqori	O‘rtacha
3	Raqobatchilik	Juda yuqori	O‘rtachadan yuqori

Non – bulochka, makaron va qandolat maxsulotlariga bo‘lgan talab xolati. Toshkent shaxri va viloyatlardagi xolatga aniq javob berilsa, uning barcha ijtimoiy-iqtisodiy taraflari inobatga olinishi zarur.

Toshkent shaxrida talabni yuqori bo‘lishi birinchi navbatda uning sifati bilan bog‘liqdir. Ikkinchidan uning narxi bo‘lishi xammaga ayon. Chunki maxalliy xomashyo va zamonaviy texnologiya sifat va raqobatbardoshlikni oshirish bilan tannarxni ma’lum darajada pastligini ta’minlaydi.

Yuqorida keltirilgan axborot va manbalarni taxlil qilish orqali quyidagi muammoli xolatga baxo berish talab qilinadi. Vaziyatdan to‘g‘ri foydalanish oqibatida katta iqtisodiy samaraga erishish nazarda tutilgan;

1. 
   Maxsulot sifatini baxolovchi “Sertifikat - NON” OAJ ko‘rsatadigan xizmat tannarxi turdosh korxonalarga nisbatan 1,5 %ga yuqori;
   
2. 
   Maxsulot sifatini kafolatlovchi sertifikat xalqaro ISO – talabiga to‘la javob beradi;
   
3. 
   Makaron maxsulotlari sifatini kafolatlash uchun sarflangan 820,0 million (2007y) so‘m umumiy tovar aylanmasini 1,1 %ni tashkil qilgan xolda sof foydani 5 % oshishini ta’minlagan;
   
4. 
   Qandolat ttovarlari sifatini baxolash uchun ko‘rsatilgan xizmatlar 2003 yilga nisbatan 2007 yilda 29,0 barobar ortgani tovar aylanmasiga qanday ta’sir ko‘rsatgan?
   
5. 
   Texnologiya, xomashyo, kadrlar malakasi, sifat va raqobatbardoshlikka sarflangan ortiqcha mablag‘lar uch barobar ortig‘i bilan qaytarilgan. Bu yerda eng asosiy omil maxsulot sifati va raqobatbardoshligi. Sifat va raqobatbardoshlikni nima ta’minlaydi?