Urganch davlat universiteti «tasdiqlandi»

II. Asosiy nazariy qism (ma’ruza mashg‘ulotlari)

Fan tarkibiga quyidagi mavzular kiradi:

1№	Nazariy mashg‘ulot mavzusi	NAZARIY MASHG‘ULOTNING MAZMUNI	Soat
1	Falsafa: uning predmeti, mazmuni. Falsafa va iqtisod.	Falsafa va dunyoqarash. Olamning ilmiy,falsafiy, diniy manzarasi. Mifalogiya, din va falsafaning o‘zaro munosabati. Mif – dastlabki dunyoqarash shakli. Ijtimoiy taraqqiyotda miflarning roli. Diniy dunyoqarashning shaklanishi va mohiyati. Dunyoni idrok etishda falsafiy dunyoqarashning o‘ziga xos o‘rni. Falsafa bilim va ma’naviy faoliyatining bir turi sifatida. Fan-ilmiy dunyoqarash shakli. Fanning funksiyalari va taraqqiyotining asosiy bosqichlari . Falsafa va fanning o‘zaro mutanosibligi va farqi. Falsafa fanining predmeti, funksiyalari falsafada milliylik va farqi. Falsafa fanining predmeti,funksiyalari. Falsafada milliylik va umuminsoniylik. Hozirgi davrda milliy falsafani rivojlantirish muammolari uning xalqaro aloqalarni tashkil etishdagi ahamiyati.O‘zbekistonning yangilanishi jarayonida falsafaning roli. Falsafa va iqtisod.	2
2	Falsafiy tafakkur taraqqiyoti bosqichlari: Sharq va G‘arb falsafasi.	Qadimgi Sharqda mifologik tasavvurlar va falsafiybilimlarning paydo bo‘lishi. Misr va Bobil falsafiy maktablari. qadimgi Hindistonda falsafiy maktablar. Markaziy Osiyoda “Avesto” ta’limotidagi falsafiy fikrlar. Konfutsiy va Lao Szi ta’limoti, Islom dining vujudga kelishi va falsafiy ta’limoti. Ilko’rta asrda Sharq pateizm va periateizmi. Sharq mutafakkirlari (Abu Rayxon Beruniy, Abu Nasr Farobiy, Ibn Sino) ijtimoiy –siyosiy, ma’naviy-axloqiy ta’limotlari. Ilk o‘rta asrda tasavvuf va islom ilohiyotshunoslik ta’limotlari. Ularning dunyoqarash mazmuni. Temuriylar sulolasi davri. Abdurahmon Jomiy va Alisher Navoiy ijodida gumanizm g‘oyalari. XIX asr oxiri va XX asr boshlarida markaziy Osiyoda ilg‘or falsafiy, ijtimoiy siyosiy fikrlar. Sharq istilosi bilan bog‘liq uyg`onish harakatlari osiyosentrizm, panturkizm, panislomizm, ma’rifatparvarlik va jadidlik ta’limotlari. XX-XXI asr o`zbek falsafasi. Qadimgi Yunon-Rim falsafiy maktabi. Milet maktabi, uning Misr-Bobil, Hind falsafasi ildizlari bilan bog‘liqligi. Suqrotgacha bo‘lgan falsafiy tizim va Suqrot maktablari. Antik falsafada Demokrit, Geraklit, Aflotun va Arostu ta’limotlari. Ellinizm davri falsafasi. Xristianlik va Avreliy Avgustiy falsafiy ta’limotining vujudga kelishi. Ilk o‘rta asr G‘arb falsafasi rivojlanishining umumiy belgilari. Ilk o‘rta asrlar falsafiy tafakkur rivojida appologetika va patristika, sxolastika. Nominalizm va realizm Foma Akvinskiy ta’limoti G‘arb Uyg`onish davri va falsafiy tafakkurining rivojlanish xususiyatlari. Yangi va eng yangi davr Falsafani ustuvor yo’nalishlari. Yangi davr G’arb falsafasidagi asosiy muammolar. XVIII asr Yevropa - falsafasining xususiyatlari.XX-XXI asr G’arb falsafasinng oqimlari. Zamonaviy falsafa ta’limoti.	2
3	Falsafada ontologiya vagnoseologiya. Falsafa kategoriyalari va qonunlari.	Ontologiya borliq falsafasi. Borliq tushunchasini tahlili. Borliq va yo’qlik dialektikasi. Borliq shakllarining tasnifi: tabiat borligi vama’naviy borliq, iqtisodiy borliq va ijtimoiy borliq, inson borligi. Vertual borliq tushunchasi. Energiya – borliqshakli. Olamning birligi va cheksizligi. Materiya tushunchasi va uning tashkil topish darajalari. Olamni paydo bo’lishi va evolutsiyasi .geosentrik va nogeosentrik moddiy tizimlar. Kengayuvchi olam gipotezasi. Qizil siljish va torsion maydonlar. Universal kosmik galogramma. Harakat materiyaning yashash shakli. Harakatning tiplari va shakllari. Harakatning mustaqilligi vasokinlikning nisbiyligi. Makon va vaqt - borliqning fundamental shakllari. Falsafa tarixida makon va vaqtga substatsional va relyatsion yondashuvlar. Ong ontologik muammo sifatida falsafada jon, mushohada, ong, aql, ruh masalalari. Aristotel ,, jon haqida’’ ruh va jon tushunchasi. Sharq falsafasi an’analari. Ong mavjudligi dalillari va muammolari. Antroposatsiogenez. Ong mohiyati haqidagi asosiy konsepsiyalar. Ong va ongsizlik muammosi. Ong va o’zlikni anglash. Milliy ong. Tafakkur va til. Millat va til. O’zbek tili va o’zbek xalqi tarixiy xotirasining funksional aloqasi. Gnoseologiya- bilish nazariyasi. Gnoseologiyaning mazmuni va mohiyati. Emperizm, ratsionalizm va epistemologiyaning uyg’unligi. Bilimning asosiy turlari va shakllari. Bilishda subyekt va obyektning o’zaro aloqasi. Hissiy emperik, nazariy, mantiqiy va imtuitiv bilish darajalari. Sensualizm va ratsionalizm. Bilishda haqiqat va amaliyot uyg’unligi. Haqiqatning asosiy shakllari va konsepsiyalari. Relyativizm va dogmatism. Haqiqatni anglashda isbotlash va rad etish , emotsiya, ideal, iroda ishonch va shubhaning roli. Amaliyotning tarkibiy qismlari. Falsafada metod vametodologiya, metodika tushunchalari. Falsafa metodlari. Olamning universal aloqalari va rivojlanishi. Falsafa tarixida rivojlanish haqidagi qarashlar evolutsiyasi. Shakllanish, o’zgarish va rivojlanish tushunchalari. Barqarorlikning o’zgaruvchanligi. Barqarorlik va beqarorlik nisbati. Rivojlanishni tiplari. Ochiq tizimlarning evolutsiyasi. Qonun tushunchasi. Qonunlarning turlari. Basis va dakol qonunlari. Falsafaning asosiy qonunlari. Qarama- qarshilikbirligi va kurashi qonuni. Miqdor va sifat o’zgarishlari dialektikasi. Inkorni-inkor qonuni va vorislik. Kategoriya tushunchasi vaularning turlari. Fan va falsafa kategoriyalarining tasnifi. Ontologik va munosabatdoshkategoriyalar. Falsafa qonun va kategoriyalarining iqtisodiyotda amal qilishning o’ziga xosligi.	2