Urganch Davlat Universiteti Tabiiy fanlar fakulteti Geodeziya, kartografiya, geografiya kafedrasi Geodeziya, kartografiya va kadastr yo`nalishi

2.2. Qadimgi Rim va Yunoniston kartagrafiyasi “Antik dunyo” iborasi Qadimgi Yunoniston va Qadimgi Rim, shuningdek, ellinistik davlatlar tarixiga nisbatan ishlatiladi. Antik sivilizatsiya o`zining eng yuksak cho`qqisiga miloddan avvalgi I ming yillikda - yangi era I ming yilligining boshlarida erishgan edi. Sivilizatsiyaning ilk o`choqlari va dastlabki shahar-davlatlar O`rta yer dengizi bo`g`ozida miloddan avvalgi III-II ming yilliklardayoq Sharq dunyosining muhim ta’siri ostida tashkil topgan.
Bolqon yarim orolining janubida va Egey dengizi qirg`oqlarida miloddan avvalgi III-II ming yilliklarda ilk shahar-davlatlarning, so`ngra esa ancha yirik davlatlarning tashkil topishi yunon-axayyaliklar tomonidan bu mintaqaning mahalliy tub aholisini (pelasglarni, minoylarni) bosib olinishi natijasi bo`lgan (2.2.1rasm).

2.2.1-rasm. Qadimgi Rim kartasi.
Bu jarayonlar bir qator o`sib borayotgan yoki inqirozga uchrab borayotgan davlatlarni (Knoss, Miken podsholiklarini va boshqalarni) keltirib chiqargan. Bu davlatlarning monarxiya xarakteriga ega bo`lganligi, ularda yirik davlat - ibodatxona xo`jaligi va jamoa yerlarining mavjudligi ushbu davlatlarni Sharq despotiyasiga o`xshash bo`lganligidan darak beradi (2.2.2-rasm). Qadimgi Yunonistonda davlatning tashkil topishidagi muhim xususiyatlardan biri shunda bo`lgan ediki, bu jarayonning o`zi qabilalarning ko`chib o`tishi va aralashuvi munosabati bilan to`lqinsimon, uzilib-uzilib sodir bo`lgan. Masalan, Yunonistonga miloddan avvalgi XII asrda shimoldan doriy qabilalarining bostirib kirishi davlatning tashkil topishidagi butun bir tabiiy jarayonni orqaga uloqtirib tashlagan.

2.2.2-rasm. Qadimgi Yunoniston kartasi.

XULOSA

Tarixiy voqealarni tahlil qilish uchun avvalo jamiyatda kechgan jarayonlarni, qolaversa, tarix va geografiya, tarix va kartografiya sohalarining qiyosiy o'rganilishi talab etiladi.
Kartografik asarlar (plan, geografik xarita, atlas, globus va boshqalar) insoniyatning buyuk ijod mahsuli qatoriga kiradi. Zero, ular tabiatni bilish va o‘zgartirishning ajoyib vositasi bo‘lib xizmat qiladi. Ularga muxandislar va tadqiqotchilar, geologlar va agronomlar, olimlar va harbiylar murojaat etadilar va ularning har biri o‘zining qiziqtirgan savollarga kerakli javoblarni undan topa oladilar.
Kartalar tarixini o'rganish XI asrdan boshlangan. Fransuz muhandisi – geograf Barbey Bokans o'zi izlab topgan kartalarga tarixiy ta'rif bergan. Ayniqsa, monastr kartalari, yani 1200-1500 yillarda yaratilgan kartalar haqida o'z asarini yozib qoldirgan.
Kartografiya va geografiya fanlarini ilmiy ildizlari qadimgi Yunoniston borib taqaladi. Dastlabki karta eramizdan oldingi V asrlarda yashagan grek matematigi va astronomi Pales tomonidan tuzilgan osmon yulduzlari kartasidir.
Qadimgi Gretsiyada topografik o‘lchash ishlarini rivojlanishida dehqonchilikni roli kattadir. Eramizdan oldingi II asrlarda astranomiyani rivojlanishi munosabati bilan kartografiya sohasida ham yangi o‘zgarishlarga sabab bo‘ldi.