Urganch davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti biologiya kafedrasi

3-jadval

Variyantlar
To’la oziqa eritma	N- tutmagan eritma	P- tutmagan eritma	K- tutmagan eritma
Ca(NO3)2-1,00	CaSO4 2H2O – 1,03	Ca (HO3)2-1,00	Ca (HO3)2-1,00
KH2PO4 -0,25	KH2PO4 -0,25	-	NaH2 PO4 -0,25
MgSO4 -0,25	MgSO4 -0,25	MgSO4 -0,25	MgSO4 -0,25
KCl -0,125	KCl -,125	KCl -0,255	NaCl -0,09
FeCl3 -0,0125	FeCl3 -0,0125	FeCl3 -0,0125	FeCl3 -0,0125

Malumki, o’simliklarni suv yoki qum sharoitida o’stirishda, makroelementlar bilan bir vaqtda ularni mikroelementlar bilan xam taminlash kerak bo’ladi. Buning uchun hap bir variantdagi bir litr eritma yoki 1 kg qum hisobiga 0,003 H₃BO₃, 0,005 g MnSO₄, 0,001 g CuSO₄, 0,001 g ZnS0₄, 0,001 g Co(NO₃)₂ tuzlaridan berish kerak.

Bu kiristallar fosfor borligini ko’rsatadi. Reaksiya ko’rinishi quyidagicha:

H ₃PO₄+12 ( NH₄)₂ MoO₄+21 NNO₃ (NH₄)₃

Demak, 0,25 g KN ₂ RO₄ tarkibidagi 0,057 g fosforni to’la saqlab qolish uchun 0.25 g NaH₂PO₄ tuzidan olishimiz kerak ekan. Endi KC1 tuzini NaCl ga almashtirish hisobotini ko’rib chiqamiz.

KC1- C1

74,6-35,46 35,46 0,25

0,125-x x =_____________ = 0,06 g C1

74,6
NaCl_______Cl

58,5________35,46 58,5 0,06

X________0,06 x= _____________ = 0,09 g NaCl

35,46

Demak, 0,125 g KC1 tarkibidagi bo’ladigan 0,06 g xlor tola saqlab qolish uchun, 0,09 g NaC1 dan olish kerak ekan. Kaliy tutmagan Knop eritmasini quyidagicha yozish mumkin:

Ca (NO₃)₂ -1 g

NaH₂PO₂ -0,25 g

MgSO₄ -0,25 g

NaCl -0.09 g

FeCl₃ -0.0125 g

OZIQA ARALASHMASIDAGI AYRIM ELEMENTLARNING G’O’ZA O’SIMTALARI O’SISHIGA TASIRI (BELOUSOV OZIQA ERITMASI)
Kerakli reaktiv va asboblar: 1.Undirilgan o’simlik urug’lari.
2.To’la oziqa elementlarning tutgan Belousoveritmasi, 3.Azot elemntini tutmagan eritma,4.Fosfor elementini tutmagan eritma.5.Kaliy elementini tutmagan eritma. 6.O’simliklarni o’stirishda ishlatiladigan shisha idishlar. 7.Menzurka. 8.O’lchov kolbalari. 9.Pipetkalar. 10.Termometr. 11.Chizg’ich.

O’simliklarning o’sishi va rivojlanish jarayoniga, ayrim elmentlarning ta’sirini o’rganish uchun undirilgan urug’lar, har xil sharoitda, ya’ni o’rganilayotgan elementga xos bo’lgan sharoitda o’siriladi. Masalan, agar o’simliklar rivojlanishiga azot elementining ta’sirini o’rganmoqchi bo’lsak, tajriba ikkita variantda to’la oziqa elementlarning tutgan va oziqa aralashmasi tarkibida azot elementini tutmagan eritmalarda o’stiriladi. Mabodo, fosfor va kaliy elementlarining, o’simliklar o’sish va rivojlanish jara­yonlariga ta’sirini o’rganmoqchi bo’lsak ham, xuddi yuqorida aytlganidek, o’simliklar fosfor va kaliy elementlari etarli bo’lgan va bu elementlarni tutmagan eritmalarda o’stiriladi.

Agar tajriba qisqa muddatga mo’ljallangan bo’lsa, uni tubandagi dastur ko’rinishida olib boramiz.

4-jadval

№	Variyantlar	O’simliklarni o’stirish sharoiti
1	O’simliklarni oziqasiz o’stirish	Distillangan suv
2	Mineral elementlarning to’liq majmuasi	Belousoving tula oziqi eritmasi
3	Azot tasirining o’rganish	Belousov eritmasi – azot tutmagan

2. 
   Azot tutmagan Belousov eritmasini tayyorlash. Oziqa eritmasida azot elementini tutmagan eritma tayyorlashda, Сa(NO₃)₂ tarkibidagi Сa miqdorini to’la saqlab qolish uchun shunday tuz olish kerakki, uning tarkibida kalsiy bo’lsin. Agar Сa( NO₃)₂ tarkibidagi Сa ni CaSO₄ 2H₂O ko’rinishiga olmoqchi bo’lsak, quydagi hisob-kitob usulidan foidalanamiz.
   

Ca (NO₃)₂___Ca

164 _____ 40,04

1_____x x=  =0,24g Ca

CaSO₂.2H₂O___Ca

172, 16 ___40,04

X___0,24 x= =1,03g

Demak, 1 g Ca(NO₃)₂ tarkibida bo’lgan 0,24 g kalsiyni CaSO₄ 2H₂O ko’rinishida olish uchun , bu tuzdan 1,03 olish kerak ekan. Olingan natija asosida azot tutmagan belousov eritmasining tarkibini quyidagicha yozish mumkun :

CaSO₄ .2H₂O – 1,03 g/l

KH₂PO₄_____0,25g/l

MgSO₄______0,25g/l

KCl -0.125g/l

FeCl₃ -0.0125g/l

Ca (NO₃)₂ -1g/l

MgSO₄ -0.25g/l

KCl -0.255g/l

FeCl₃ -0.0125g/l

Bu erda kaliy xlordan 0,255 g olishimizga sabab, Belousovning to’la oziqa eritmasi tayyorlash uchun 0,125 g KСl olnsh kerak edi. K₂НРO₄ tarkibidagi kaliyni KСl ko’rinishida olnsh uchun esa, 0,130 g KСl bo’lishligini hisoblab topdik. Shuning uchun ham ilgari 0,125 g KСl ga, topilgan 0,130 g ni qo’shsak, 0,255 g kelib chiqadi.

Demak, 0,25 g K₂НPO₄o’rpiga 0,13 g KClsolsak, eritmada kaliy miqdorini to’la saqlab kolar ekanmiz. Olingan natija asosida eritma tarkibini quyidagicha ko’rsatamiz. Ca(N03)2 - I g/l

MgS04 - 0.25 g/l

K₂O - 0.255 g/l

FeO - 0.0125 g/l

Bu yerda kaliy xlordan 0,255 g olishimizga sabab, Belousovning to’la oziqa eritmasi tayyorlash uchun 0,125 g KСl olish kerak edi. KН₂РO₄ tarkibidagi kaliyni KСl ko’rinishida olish uchunesa, 0,130 g KСl bo’lishligini xisoblab topdik. Shuning uchun xam ilgari 0,125 g KСl ga, topilgan 0,130 g ni qo’shsak, 0,255 g kelib chiqadi.

3. Kaliy tutmagan Belousov eritmasini tayyorlash. Ma’lumki Knopning to’la oziqa eritmasi tarkibida kaliy, K₂HPO₄ va KCltuzlari ko’rinishida bo’ladi. Bu ikkala tuz tarkibidagi fosfor va xlor miqdorini to’la saqlab qolish uchun, KN₂PO₄o’rniga NaH₂P0₄, KClo’rniga esa NaCl tuzlarini olamiz. Tuzlarni almashtirish hisoblash quyidagicha bo’ladi.

K₂HPO₄ ____P

136,2____31,04

0,25____x x= =0,057g P

NaH₂ PO_{4_______P}

138,07 ____31,04

X_____0,057 x= =0,25g NaH₂ PO₄

Belousov oziqa eritmasida to’la miqdorda elemnentlar bo’lgan paytda va N, P, K, tutmagan eritmalarni tayyorlashda olinadigan tuzlar miqdori (g/l hisobida )

Variyantlar
To’la oziqa eritma	N- tutmagan eritma
Ca(NO3)2-1,1	CaSO4 2H2O – 1,03
Ca(H2PO4)2-0,20	Ca(H2PO4)2-0,20
K2HPO4 -0,12	K2HPO4 -0,12
MgSO4 -0,12	MgSO4 -0,12
KCl -0,075	KCl -0,075
FeCl3 -0,027	FeCl3 -0,027
CaCO2-0,300	CaCO2-0,300

Malumki, o’simliklarni suv yoki qum sharoitida o’stirishda, makroelementlar bilan bir vaqtda ularni mikroelementlar bilan xam taminlash kerak bo’ladi. Buning uchun hap bir variantdagi bir litr eritma yoki 1 kg qum hisobiga 0,003 H₃BO₃, 0,005 g MnSO₄, 0,001 g CuSO₄, 0,001 g ZnS0₄, 0,001 g Co(NO₃)₂ tuzlaridan berish kerak.

Bu kiristallar fosfor borligini ko’rsatadi. Reaksiya ko’rinishi quyidagicha:

H₃PO₄+12 ( NH₄)₂MoO₄+21 HNO₃(NH₄)₃

Demak, 0,25 g K₂NPO₄ tarkibidagi 0,057 g fosforni to’la saqlab qolish uchun 0.25 g NaH₂PO₄ tuzidan olishimiz kerak ekan. Endi KC1 tuzini NaCl ga almashtirish hisobotini ko’rib chiqamiz.

KC1- C1

74,6-35,46 35,46 0,25

0,125-x x =____________ = 0,06 g C1

74,6

NaCl_______Cl

58,5________35,46 58,5 0,06

X________0,06 x= _____________ = 0,09 g NaCl

35,46

Demak, 0,125 g KС1 tarkibidagi bo’ladigan 0,06 g xlor to’la saqlab qolish uchun, 0,09 g NaС1 dan olish kerak ekan. Kaliy tutmagan Belousov eritmasini quidagicha yozish mumkin:

Ca(NO₃)₂ -1 g

NaH₂PO₂ -0,25 g

MgSO₄ -0,25 g

NaCl -0.09 g

FeCl₃ -0.0125 g



Statotsitlar



Fotomorfogenez