Urganch davlat universiteti «ilmiy izlanish asoslari» fanidan

Ixtiro turlari
Ular asosiy va qo‘shimcha ixtirolarga bo‘linadi.
Asosiy – oraliq jixatdan mustaqil bo‘lgan, boshqa ixtirolar bilan bog‘liklik joyi bo‘lmay, mustaqil qo‘llanishi mumkin.
Qo‘shimcha ixtiro - bu asosiy ixtironi takomillashtirish yoki davom ettiruvchi hisoblanib, oldingisi bilan o‘zaro bog‘liklikda qo‘llaniladi.
Kombinatsiyalashgan ixtiro - bu texnikada ma’lum bo‘lgan usul va texnikani birlashmasi orqali olinadigan ijobiy samaradorlikdir.
Ratsionalizatorlik takliflar
Ratsionalizatorlik taklifi deb, texnik yechimga, qisman yangilikka ega bo‘lib, o‘sha korxona uchun foyda keltiradigan taklif tushuniladi.
Texnik yechim o‘sha korxona uchun yangilik bo‘lmog‘i lozim va u quyidagi turlarda qabul qilinishi mumkin:
1. O‘sha korxonada qo‘llanilmagan;
2. Shu kabi takliflardan oldin berilgan bo‘lishi;
3. Yuqori tashkilotlardan berilgan takliflardan farq qilishi
4. O‘sha korxonaga standart, normativlar bo‘yicha majburiy bo‘lmasligi;
5. Korxona raxbariyati zarur deb bergan yechimdan farqli bo‘lishi lozim.
Patent
Patent – bu kiritilgan taklifni xaqiqatdan xam ixtiro ekanligini tasdiqlovchi, uning egasini va uning huquqlarini tasdiqlovchi xujjatdir.
Patent muallifga, yoki uning o‘rnini bosuvchi shaxsga berilishi mumkin. Agar urnini bosuvchiga berilganda, albatta patentda muallifning nomi, ismi-sharifi ko‘rsatiladi. Misol uchun patent biror bir firmaga berilsa, unda albatta muallifning nomi ko‘rsatilishi shart.
Patent egasiga katta huquq beradi. U o‘zining xoxishiga qarab ixtironi sotishi yoki litsenziya berishi yoki umuman ikkalasini xam qilmasligi mumkin.
Litsenziya
Litsenziya shartnoma shaklida patent egasi bilan undan foydalanuvchi o‘rtasida tuziladi.
Litsenziya shartnomasi - pullik yoki pulsiz tuzilishi mumkin. Litsenziya uchun to‘lanadigan pul miqdori ikki tomon o‘rtasida kelishiladi.
Litsenziya haqidagi shartnoma davlat fan texnika ko‘mitasida ruyxatdan o‘tkaziladi. Aks xolda ushbu xujjat noqonuniy deb hisoblanadi.
Patent egasining roziligisiz ixtirodan xech kimni foydalanishga xaqqi yo‘q.
Patent 15 yil muddatga beriladi. Shu yillar davomida patent solig‘i to‘lab boriladi. Quyidagi xollarda shu muddat davomida patent bekor qilinishi yoki qisman bekor qilinishi mumkin:
1. Ixtiro talab doirasida bajarilmaganligi aniqlansa;
2. Muallif (mualliflar) nomi noto‘g‘ri ko‘rsatilgan taqdirda;
3. Patent egasining patent olishga xaqqi bo‘lmagan taqdirda;
4. Patent borilishi kerak bo‘lmagan ixtiroga.
Patent yillik solig‘i muddatida to‘lanmasa, yoki patent egasining Davlat Ko‘mitasiga ariza bilan murojat etib patent muddatini to‘xtatish haqida so‘raganda patent tugatiladi.