Urganch davlat universiteti I. S. Abdullayev

10.3. Marketingda narx siyosatining mohiyati,
maqsadi va vazifalari
Tovarga narx belgilash marketolog oldidagi qiyin vazifalardan biri 
hisoblanadi. Iste’m olchilaming mahsulot iste’mol qiymati haqidagi fikri 
narxning eng yuqori darajasini belgilaydi. Baholash siyosatining bir 
necha asosiy turli xil maqsadlari mavjud, ulam ing amalga oshirilishi 
qisqa, o ‘rta yoki uzoq muddatda amalga oshirilishi mumkin. Kundalik 
amaliyotda narx siyosati yordamida iloji boricha k o ‘proq maqsadlaming 
optimal nisbatlarini topish va amalga oshirish juda muhimdir. Agar 
iste’moichi mahsulot narxini uning nafliligidan yuqoriroq deb baholasa 
ushbu tovam i sotib olmaydi. Mahsulot ishlab chiqarish uchun sarflangan 
xarajatlar esa narxning quyi chegarasini tashkil qiladi. Agar mahsulot 
narxi unga sarflangan xarajatlardan past darajada belgilansa bu holat 
korxonaga zarar keltiradi.
Narx siyosatining eng tipik asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
l)Sotuvni ta ’minlash, korxonaning omon qolishi. Ushbu maqsad 
yuqori raqobat sharoitida ishlaydigan har qanday firma uchun, y a ’ni. 
bozorda shunga o ‘xshash mahsulotlarga ega b o ‘lgan ko‘plab ishlab 
chiqaruvchilar mavjud boig and a, u asosiy hisoblanadi. Ishlab chiqa- 
rishni davom ettirish va bankrotlikning oldini olish uchun firmalar
219

---

sotishni k o ‘paytirish va mijozlar tomonidan ijobiy javob olish umidida 
tovarlarga past narxlami belgilashga majbur (bozorga kirish va k o ‘proq 
bozor ulushini egallash uchun). Bunday holda, foyda o ‘zining muhim 
ahamiyatini yo‘qotishi mumkin. Agar narx kamida o ‘zgaruvchan 
xarajatlami va belgilangan xarajatlaming bir qismini qamrab oladigan 
b o is a , u holda ishlab chiqarish bundan keyin ham davom etishi m um ­
kin, ammo tadbirkorlik faoliyatining bunday narx siyosati faqat qisqa 
m uddatda qabul qilinadi;
2) 
K o‘paytirish, rentabellik darajasini oshirish. Bu m aqsadga talabni 
oshirish, shuningdek ishlab chiqarish va taqsimot harajatlarini turli narx 
darajalarida baholaydigan va kelajakda maksimal 
foyda olish, 
daromadlilikni oshirish va xarajatlami kamaytirish bilan 
erishiladi. 
Buning natijasida rentabellik oshadi va ko ‘payadi, shu jumladan inves- 
titsiyalami jalb qilish kompaniyaning imkoniyatlarini kengayatiradi.
M ahsulot
xarajatlari
N arxning quyi 
chegarasi
B undan past 
narx d a foyda 
m avjud em as
R aqobat va boshqa 
tashqi o m illar
!
R aqobatchilam ing 
strategiyasi narxi
; 
M arketing 
strategiyasi 
elem entlari b o zo r 
va talabning 
m avjud holati
Iste’m olchilam ing , 
to v ar qiym ati 
haqidagi fikri
N arxning yuqori 
chegarasi
B undan yuqori 
narx d a talab 
m avjud em as