|
1 - ruda jismi; 2 - texnologik skvajina; 3 - yoriq suvlari darajasi
Aniq shartlardan qat'iy nazar blokda rudalarni tabiiy yotish massivida uranni yer ostida tanlab eritishning filtratsion oqimlar bilan yoki pulsatsion statik rejimda amalga oshiriladi (masalan, filtrlanishga qarshi pardalar bilan jihozlangan bloklarda).
Ko'rsatilgan kimyoviy to'siqlar barcha ruda konlari atrofida ham paydo bo'lishi mumkin: ular qayta ishlash konlari tashqarisiga eritmaning tarqalishiga hamda kontur tashqarisidagi qatlam suvlarining mahsuldor aralashmalarga qo'shilishiga ham to'sqinlik qiladi. Ruda sig'diruvchi gorizontning katta quvvati holatida hamda quyi va yuqori suv kuchining yo'qligi tufayli gorizontal gidropardalarni yoki jinlarda gidrobo'shliqni ishlatish bilan sun'iy suv kuchlanishini yaratish zaruriyatini uyg'otadi.
120
Neft sanoati amaliyotida loysement yoki qattiq sintetik smoladan sun'iy o'tkazmas proqatlam yaratish maqsadida jinslar gidrobo'shliqlari metodikasi ishlab chiqilgan. Yer ostida tanlab eritish usuli orqali gidrogen konlarni qazib olishda bunday proqatlamlar yaratilishi zaruriyati shubhasiz.
MAYDALANGAN VA TO'PLANGAN RUDALAR BLOKLARIDA URANNI TANLAB ERITMAGA O'TKAZISHNING SHAXTALI TIZIMLARI (III SINF)
Bu tizimlar kam faolligi (5% dan kam) va rudaning yomon filtratsion (Kf < 0,1 m/sut) xususiyati bilan tavsiflanuvchi konlarda qo'llaniladi. Bunda bloklarda rudani yotish joylarida birlamchi parchalash va to'planishi amalga oshiriladi. Bu tizimlar ayniqsa ruda jismlari quvvatining 15-20 m va undan ortiq bo'lganida yoki ruda zonalarining tez yiqilishida samarali bo'lib, qachonki portlatiladigan texnologik skvajinalarni burg'ilash uchun katta front mavjud bo'lsa, unumdorligi past bo'lgan yordamchi ishlar hajmi ham kamayadi
Burg'ilash-portlatish ishlari parametrlarini tanlashda va maydalangan ruda bo'laklanishi yer ostida tanlab eritmaga o'tkazish uchun zarur har bir holatda vaziyatda aniqlash ularning strukturasi va teksturasini, uranni minerallashtirish tarqatmasi xarakterini, massiv yoriqligi darajasi va boshqa faktorlarni inobatga oladi.
Ruda jismlarini yotish elementlaridan qat'iy nazar, rudani bo'lish, qadoqlash va tanlab eritmaga olish vertikal, og'ma, gorizontal yopiq va ochiq kameralarida o'tkaziladi [76]. Demak, tez tushuvchi granit-portirlarga o'rgatilgan ruda jismlari bilan bir uran konini qolgan balanslangan zahiralarida qazib olishda reagent infiltratsion oqimi bilan rudani keyinchalik tanlab eritmaga o'tkazish va qadoqlash bilan majburiy o'pirishning qavatli tizimi qo'llanilgan.
Bu tizim iqtisodi va xavfsizligini oshirish, o'tish ishlari hajmini kamaytirish, bloklar tayyorgarligini oshirish va konstruksiyasini soddalashtirish yo'nalishlarida doimo takomillashib borgan. Bunda bloklari tayyorgarligining to'rt variant sinab ko'rilgan (6.11 - rasm): 1) paluba gidroizolyatsiyasi va to'liq yuqori va quyi kesish bilan; 2) gidroqobiqqa montaj qobig'ini bo'laklab kesish bilan; 3) montaj qobiqni bo'laklab kesish va drenajni to'liqligicha qoldirish bilan; 4) montaj qobiqni bo'laklab kesish va texnologik skvajina bloklari orqali palubani bezatish bilan sinab ko'rilgan.
Bunday konlarda aniqlovchi, tayyorlovchi, kesuvchi va tozalovchi tog’ ishlanmalari o'rniga texnologik sirtdagi texnologik skvajinalardan foydalanishadi. Ular aniqlash, ruda jismlarini qayta ishlashga tayyorlash funksiyalarini bajaradi hamda texnologik aralashmalarni ruda jismlarini eritish
121
joyiga transportirovka qilish yo'li hisoblanadi. Odatiy tozalovchi rudani chiqarish va uni yuqoriga chiqarish esa qayta ishlash uskunalariga paydo bo'lgan samarali aralashma transportirovkasini ularning joyida metalldan ruda konlaridagi aralashmalarga tanlab o'tkazish bilan almashtirish mumkin.
O'zidan avvalgi uch variantning asoslarini o‘z ichiga olgan to'rtinchi variantning mazmuni quyidagilarga keltiriladi. Agar avval montaj qobiq ruda jismining yuqori chegarasi bilan mos kelgan bo'lsa, unda endi u yanada yuqorida ya'ni rudasiz potolokda hamda u shtrek va ishlanmalarni burg'ilashdan, kesma tirkichlar va tiklanuvchilarni kesuvchidan tashkil topgan. Shtrekdan burg'ilangan va blokning yuqori chegarasi va montaj qobig'i orasida joylashgan texnologik skvajinalarning yuqori uchastkalari portlamaydi. Oraliq gorizontlarda ham ishlar xuddi shunday: burg'ilangan shtrek texnologik skvajina yelpig'ichlari uchun, kamera tiklovchi va tirkichlar kesuvchisi uchun.
Elektrovakuum qurilmalari (EVK) yordamida mahsuldor aralashmalarni ilib olish haqidagi savollarning yechim topishi blok palubasi gidroizolyastsiyasidan to'liq voz kechishga imkon berdi. Ildizda bloklar tayyorgarligi usuli o'zgardi. Rudani tushirish, shtrek burg'ilash, undan tirkich kesmasi va tiklanuvchi kesuvchilar umuman yo‘q. Blokning quyi kesish ishlari faqat texnologik skvajinalarni portlatish hisobiga amalga oshirilmoqda. Tortib olish shtreklarining xarakteri va tashxisi o'zgardi. Tog’ massalarini tortib olish asosiy gorizont darajasida tashkil etiladi. Buning uchun chiqish kesmalari biroz katta balandlikka chiqarilgan, ya'ni tortib olish gorizonti darajasigacha, bu yerda uning kesuvchisi ham amalga oshiriladi.
Tirkichlar kesimini qirqish bu gorizontda umuman amalga oshirilmaydi. Drenaj texnologik skvajinalar tashxisi ikkilamchi: hammasidan oldin ular eritmalarni blokdan shtrekka qabul qilish va irg'itish uchun xizmat qiladilar; bundan tashqari, ularning blok konturiga 3-4 m ga kiruvchi oxiri portlatilishi hisobiga blok palubalari yaxshiroq ishlanmoqda.
Chuqur texnologik skvajinalarni seksiya bo'yicha portlatish yo'li bilan chuqur texnologik skvajinalar orqali ruda olinadigan chiqim o'tib, bunda kompensatsion tirqichlar paydo bo'ladi. So'nggi texnologik skvajina hajmi quyidagicha topilishi uchun blokdagi rudada chiqish kukunlari koeffitsientlari Kr 1,15 - 1,2 bo'lishi kerak. Keyingi bosqichda texnologik skvajinalar orqali blokning barcha ruda massivlari portlatiladi. Bu operatsiyalar oxirida sug'oruvchi va drenaj tizimlari kompleksi o'rnatiladi va blok ekpluatatsiyaga tushadi.
Yer ostida tanlab eritmaga o'tkazish tizimlarining ta'riflangan variantini bloklar uchun qo'llash quyidagi imkoniyatlarni berdi:
tomning ta'sir doirasini kamaytirish hamda ishning sanitar-gigiyenik talablari oshirilishi hisobiga xavfsizlikni ma'lum darajada oshirish;
122
hajmlarda kesish ishlarini 3 marta kamaytirish;
tayyorgarlik ishlarida to'glar samaradorligini 2-2,5 marta oshirish;
bloklar orasidagi butunlikni qayta ishlashga olib kelish va shuning hisobiga faol zahirani 20-30% ga oshirish;
Elektrli vakuum qurilmalarini jalb qilish va harakatlanuvchi sorbtsion kolonnalar (“kambag'al” eritmalarni qayta ishlash uchun) hisobiga mahsuldor aralashmalarni kamayishini ma'lum daraja qisqartirish;
sezilarli darajada iqtisodiy samara olish
Boshqa tik qulovchi greyzenizirlangan granitlarda lokallashtirilgan ruda jismlari bilan tasvirlangan konlarda ham zich atrofda rudani
123
Do'stlaringiz bilan baham: |
