Uo‘K: 62(075) kbk

1.11-rasm. Plazmali payvandlash chizmasi:
1 – plazmali gaz tashkil qiluvchi ariqcha; 2 – himoya yoki fokuslash ariqchasi.

9. Elektron-nurli payvandlash

Elektron-nurli payvandlash – bu eritib payvandlash usu­ li bo‘lib, bunda metall qizishi elektr maydon ta’sirida tez hara- katlanuvchi elektron nurlar oqimi natijasida qiziydi. Elektronlar buyum yuzasiga tegib o‘zining kinetik energiyasini berib issiqlik energiyasiga aylanadi va metalni 5000–6000°C gacha qizdira­ di. Ushbu jarayon, odatda, germetik yopiq kamerada bajariladi (vakuum ushlanib turilishi kerak). Elektron nur yordamida pay­ vandlashda tanovarlar qalinligi 0,01 dan 100 mm va bundan ham qalinroq bo‘lishi mumkin.
1879-yilda Kruks katodli nurlar yordamida platinani qizdi­ rishni ko‘rsatdi. Tompson katod nurlari elektr zaryadlangan zarralarni tashkil etishini aniqladi. Milliken 1905–1917-yillarda elektronlarning o‘ziga xos tabiatini va zaryadini aniqladi va is­ botladi. Elektron-nur payvandlash texnika va texnologiyasi D.A. Stor nomi bilan bog‘liq, u fransuz atom energiyasi komissiyasida ishlab o‘zining tadqiqot natijalarini 1957-yilda chop etdi.





1.12-rasm. Elektron-nur payvandlash sxemasi:
1 – payvandlanayotgan detallar; 2 – kamera; 3 – siljuvchi mexanizm; 4 – elektron­nur.

O‘z-o‘zini tekshirish uchun savollar:

1. 
   XIX asrgacha qanday payvandlash usullari qo‘llanilgan?
   
2. 
   Ko‘mir elektrodli yoyli payvandlash usulini kim ishlab chiqqan?
   
3. 
   Eriydigan elektrod bilan yoyli payvandlash usulini kim ishlab chiqqan?
   
4. 
   Payvandlash jarayoni haqida ma’lumot bering.
   
5. 
   Metalni payvandlashga nima to‘sqinlik qiladi?
   
6. 
   Eritib payvandlashning mohiyati nimadan iborat?
   
7. 
   Eritib payvandlash usullarini qanday tasniflash mumkin?
   
8. 
   Elektr­shlak payvandlashning mohiyati nimadan iborat?
   
9. 
   Elektron­nur payvandlashning mohiyati nimadan iborat?
   
10. 
    Lazer­nur payvandlashning mohiyati nimadan iborat?
    

2. BOB. ERITIB PAYVANDLASHDA FIZIKA-METALLURGIK JARAYONLAR

1. Elektr yoy

1. Payvandlash yoyining fizik mohiyati