Uo‘K: 62(075) kbk

2.1.2-rasm. Elektr yoy:
a – bevosita ta’sir qiluvchi, b – bilvosita ta’sir qiluvchi, d – kombinatsion ta’sir qiluvchi.

Yoyni yoqish uchun bevosita elektrodlar tekkiziladi yoki gu­ gurt chaqqandagi singari surtib olinadi, yoylarning yoqilishi 2.1.3-rasmda ko‘rsatilgan.

1. 
   b)
   

2.1.3-rasm. Yoy zaryadsizlanishini yoqish chizmasi:
a – bevosita tekkizib yoqish; b – chaqnatib yoqish.
Payvandlash yoyida yoy oralig‘i uch asosiy sohaga bo‘linadi: anod sohasi, katod sohasi va yoy ustuni. Yoyning yonish jarayonida elektrod va asosiy metalda faol dog‘lar hosil bo‘ladi, ular elektrod va asosiy metalning eng qizigan uchastkalari bo‘lib, yoyning ham­ ma toki ana shu uchastkalar orqali o‘tadi. Katodda bo‘ladigan faol dog‘lar katod dog‘lari, anoddagilar esa anod dog‘lari deb ataladi.
Payvandlash yoyning umumiy uzunligi (2.1.4-rasm) har ucha­ la sohaning yig‘indisiga teng:
L_yoy = L_k+L_u+L_a,
bu yerda: L_yoy – payvandlash yoyining umumiy uzunligi, sm; L_k – katod sohasi (taxminan 10^–5 sm ga teng);
L_u – yoy ustunining uzunligi, sm;
_La – anod sohasi uzunligi (taxminan 10^–3–10^–4 sm ga teng).

^Lus
Uyoy
2.1.4-rasm. Elektr yoyida kuchlanish tushishining taqsimlanish chizmasi:
1 – buyum; 2 – yoy ustuni; 3 – elektrod.
Payvandlash yoyining umumiy uchlanishi yoyning har bir so­ hasidagi kuchlanish tushishlarining yig‘indisiga teng:
U_yoy = U_k+U_us+U_a,
bu yerda: U_yoy – yoyda kuchlanishning umumiy tushishi, V; U_k – kuchlanishning katod sohasida tushishi, V;
U_us – kuchlanishning yoy ustunida tushishi, V; U_a – kuchlanishning anod sohasida tushishi, V.
Payvandlash yoyining ustunida harorat 5000 dan 12000^oK ga­ cha bo‘ladi va yoyning gaz muhiti tarkibiga, materialga, elek­ trod diametriga va tokning zichligiga bog‘liq bo‘ladi. Haroratni Ukraina Fanlar akademiyasining akademigi K.K. Xrenov tavsiya qilgan formula yordamida taxminan aniqlash mumkin:
T_us = 810•U_ef,
bu yerda: T_us – yoy ustunining harorati, K;
o
U_ef – ionlash effektiv potensiali.