Uo‘K: 62(075) kbk

Katod sohasi. Katod kuchlanishi tushishi sohasida bo‘ladigan jarayonlar payvandlashda muhim rol o‘ynaydi. Katod kuchlanishi tushishi sohasi birlamchi elektronlar manbayi bo‘lib, bu elektronlar yoy oralig‘i gazlarini qo‘zg‘algan ionlashgan holatda ushlab turadi va juda harakatchan bo‘lgani uchun zaryadning asosiy massasini olib o‘tadi. Katod sirtidan elektronlari va avtoelektron emissiya hisobiga bo‘ladi. Elektronlarning katod sirtidan tortib olish va metalni suyuqlantirishga sarf bo‘lgan energiya qisman yoy ustuni energiyasi hisobiga, ya’ni o‘zining ionlanish energiyasini katod sirtiga berayotgan musbat zaryadlangan ionlar hisobiga to‘ldirishi mumkin.
Katod kuchlanishi tushishi sohasida bo‘ladigan jarayonlarni quyidagi sxema bo‘yicha ifodalash mumkin:

1. 
   Elektronlar katod sirtidan nurlanib, gaz molekula va atom­ larini ionlash uchun zarur bo‘lgan tezlanishni oladi. Ba’zi hollar­
   

da katod kuchlanishining tushishi gazning ionlash potensialiga teng bo‘ladi. Katod kuchlanishining tushishi gazning ionlash po­ tensialigi bog‘liq va 10–16 V bo‘ladi.

2. 
   Katod zonasining qalinligi kichik bo‘lgani uchun (10^–5 sm ga yaqin) elektronlar va ionlar unda to‘qnashmasdan hara- katlanadi va u taxminan elektronning erkin yugurish yo‘liga teng. Tajriba yo‘li bilan topilgan katod zonasining qiymatlari 10^–4 sm dan kichik.
   
3. 
   Tok zichligi ortishi bilan katod zonasining harorati ortadi.
   

Yoy ustuni. Yoy ustunida zaryadlangan zarralarning uch turi bor: elektronlar, ishorasi teskari bo‘lgan qutbga qarab harakat­ lanuvchi musbat va manfiy ionlar.
Manfiy zarralar soni musbat zarralar soniga teng bo‘lgani uchun yoy ustunini neytral deb hisoblash mumkin. Yoy ustuni zaryadli zarralarning hosil bo‘lishi va zaryadli zarralarning neyt- ral atomlarga qayta birlashishi (rekombinatsiyasi) bilan xarakter­ lidir. Gaz zaryadsizlanish oralig‘idagi gaz qatlami orqali o‘tgan elektronlar oqimi gaz molekulalari va atomlari bilan elastik to‘qnashadi, natijada ancha yuqori harorat hosil qiladi. Noelastik to‘qnashishlar natijasida ionlanish bo‘lishi ham mumkin.
Yoy ustuni harorati gazlar tarkibiga, payvandlash toki kat­ taligiga (tok kattaligi ortishi bilan, harorat ko‘tariladi), elektrod qoplamalarning turiga va qutblilikka bog‘liq. Teskari qutblilikda yoy ustuni harorati yuqori bo‘ladi.