Uo‘K: 62(075) kbk

14.12-rasm. Buyumlarni gamma-nurlar bilan nurlantirish uchun qurilmasi:
1 – shtativ; 2 – radiatsion kallak; 3 – nur manbayini surish mexanizmi.


Radiografiya o‘zining oddiyligi va nazorat natijalarini hujjatda aks ettirishi bilan keng qo‘llanilmoqda. Radiografik nazorat usuli- da metall orasidan o‘tgan nur intensivligini ro‘yxatga olish uchun radiografik plyonka qo‘llaniladi (11.13-rasm). Metall chokning nuqsonli joylarida nurlarni kamroq yutadi va ular plyonkaning nurlarga sezgir emulsiyasiga ancha kuchli ta’sir qiladi. Shuning uchun ham plyonkani ishlagandan keyin ana shu joyda plyon- kada o‘lchamlari va shakli jihatdan mavjud nuqsonga o‘xshash qoramtir dog‘ paydo bo‘ladi. Chokning plyonkadagi surati uning rentgenogramma yoki gammogrammasi deb ataladi.
Payvand chokning yoritib ko‘rish sxemalari 14.14-rasmda ko‘rsatilgan.
Kseroradiografiya shundan iboratki, nuqsonni topish uchun yuzasiga foto o‘tkazgichli (odatda, selenli) qatlam surtilgan po‘lat (aluminiy) folgadan ishlangan plastinadan foydalaniladi. Plastina oldindan zaryadlanadi. Rentgen yoki gamma-nur ta’sirida ksero- plastina elektr zaryadlarini yo‘qotadi. Nur intensivligi qancha kat- ta bo‘lsa, qoldiq zaryad shuncha kam bo‘ladi. Nuqson bor joylarda
nurlanish intensivligi yuqori bo‘ladi va shu sababli bu joylarda- gi qoldiq zaryad oz bo‘ladi. Bularning hammasi kseroplastinada ko‘rinmaydigan elektrostatik tasvir hosil qiladi. U proyavka qilib ko‘rinadigan tasvir hosil qilinadi. Bu shundan iboratki, ko‘rin- maydigan elektrostatik tasvirli plyonka oldindan elektrlaydigan kukun (bo‘r, talk va boshqalar) bilan changlanadi. Bunga 10—40 s vaqt sarflanadi. Kseroradiografik plastina va proyavka qiluvchi kukun 7—12 kV kuchlanishda tojli zaryadsizlanish yordamida elektrlanadi. Zaryadlash vaqti 10—120 s ni tashkil qiladi. Plasti- nada zaryad ko‘pi bilan 30 daqiqa saqlanib turadi. Plastinaning xizmat qilish muddati 700 zaryadlashga yaqin. Rasmlar ksero- plastinadan oddiy qog‘ozni kontaktlab ko‘paytiriladi. Qog‘ozda tekshirilayotgan buyumning olingan tasviri qayd qilinadi.