Uo‘K: 53(072) kbk

- The commercial component of unbalance of 
electricity 
(rail power supply)
– temir yo‘l elektr ta’minoti tizimida elektr 
energiyasi nobalansi tashkil etuvchisibo‘lib,u elektr energiyasini o‘lchash 
vositalarining takomillashmaganligi, ularning yo‘qligi, ishlamasligi va yoki 
ruxsatsiz elektr energiyasidan foydalanish bilan aniqlanadi. 

---

152
5.18. Elektr energiyasining sifat ko‘rsatkichlari – Показатели 
качества электрической энергии
- 
Indicators of quality of electric 
energy
– Davlat standarti talablariga ko‘ra elektr energiyasi sifati chastota va 
kuchlanish sifati bilan baholanadi. O‘zgaruvchan tok kuchlanishi chastotasi 
uning nominal qiymatidan og‘ishi bilan baholanadi. Kuchlanish chastotasi 
og‘ishining ruxsat etilgan qiymati 0,2 Hz ni, ruxsat etilgan og‘ishining 
chegaraviy qiymati esa 0,4 Hz ni tashkil etadi. 
Kuchlanish sifati quyidagi parametrlar bilan baholanadi: 
1) kuchlanish qiymatining og‘ishi.
Kuchlanish og‘ishi– davomiyligi 1 
min
.
dan ortiq vaqt mobaynida kuchlanishning nominal qiymatidan 10% 
gacha o‘zgarishi bo‘lib, bu o‘zgarish natijasida elektrovoz tezligi o‘zgarishga 
ulguradi. Bu parametr kuchlanish og‘ishining turg‘un qiymati bilan 
tavsiflanadi. Elektr energiyasi iste’molchilari qismalaridagi kuchlanish 
og‘ishi uchun quyidagi me’yoriy qiymatlar qabul qilingan: kuchlanish 
og‘ishining ruxsat etilgan normal turg‘un qiymati 
(nominal 
kuchlanishga nisbatan) va kuchlanish og‘ishining ruxsat etilgan chegaraviy 
qiymati 
. 
2) kuchlanish o‘zgarishining ko‘lami 
va fliker miqdori 
bilan 
tavsiflanuvchi kuchlanish tebranishi. 
Kuchlanish tebranishi– davomiyligi 1 
min
.
dan kam vaqt mobaynida kuchlanish miqdorining o‘zgarishi bo‘lib, bu 
o‘zgarish natijasida elektrovoz tezligi o‘zgarishga ulgurmaydi. Davlat 
standarti bo‘yicha kuchlanish og‘ishi va tebranishi normasi 
.
Elektr tarmoqlarining umumiy ulanish nuqtalaridagi kuchlanish 
tebranishining takrorlanish chastotasiga bog‘liq ravishda kuchlanish 
o‘zgarishi ko‘lamining ruxsat etilgan chegaraviy qiymati me’yorlanadi. Bu 
qiymat qisqa muddatli fliker miqdori 
uchun 1,38 ga (kuzatish oralig‘i – 
10 min), uzoq muddatli fliker miqdori
uchun esa 1,0 ga teng. 
Fliker
– sun’iy yoritish manbalarini ta’minlovchi elektr tarmog‘i 
kuchlanishining tebranishi natijasida sun’iy yoritish manbalari yorug‘lik 
oqimi tebranishining inson tomonidan sub’ektiv qabul qilinishi. 
3) kuchlanish o‘zgarish shaklining nosinusoidalligi.
Bu parametr 
kuchlanish 
sinusoidal 
egri 
chizig‘ining 
buzilish 
koeffitsiyenti 
bilantavsiflanadi. Bu koeffitsiyentning normal va chegaraviy ruxsat etilgan 
qiymatlari standartda belgilangan. 
%
5


T
U

%
10


T
U

t
U

t
P
N
U
U
%
10



St
P
Lt
P

---

153
4) kuchlanish nosimmetriyasi.
Bu parametr kuchlanishning teskari va nol 
ketma-ketlikli tashkil etuvchilari bo‘yicha nosimmetriya koeffitsiyentilari 
mos ravishda 
va 
bilan tavsiflanadi. Davlat standarti bo‘yicha 
ning normal ruxsat etilgan qiymati 2% ga, chegaraviy ruxsat etilgan qiymati 
esa 4% ga teng. To‘rt simli 0,38 kV li elektr tarmoqlari uchun 
qiymatlari 
mos ravishda 2 va 4% ga teng. 
5) kuchlanish yo‘qolib qolishi (barbod bo‘lishi).
Bu parametr 
davomiyligi 30 s dan ortiq vaqt mobaynida kuchlanishning nominal qiymati 
10% idan ortiq miqdorda kamayishi yo‘qolib qolish vaqti 
bilan 
tavsiflanadi. Kuchlanishi 20 kV dan oshmagan elektr tarmoqlarida 
ning 
chegaraviy ruxsat etilgan qiymati 30 s ga teng. 
6) kuchlanish impulsi. 
Bu parametr kuchlanish impulsi qiymati bilan 
tavsiflanadi. Yashin va turli xil kommutatsiyalar hisobidan yuzaga keladigan 
kuchlanish impulslari qiymatlari davlat standartlarida keltiriladi. 
7) vaqtinchalik o‘ta kuchlanish.
Bu parametr vaqtinchalik o‘ta 
kuchlanish koeffitsiyenti 
bilan tavsiflanadi. Uning qiymati ham 
standartda belgilangan. 
Agar sutkaning 95% (22 soat 48 min) vaqti mobaynida elektr 
energiyasining yuqorida keltirilgan ko‘rsatkichlari o‘rnatilgan me’yor 
doirasida bo‘lib, qolgan 5% (1 soat 12 min) vaqt mobaynida uning 
ko‘rsatkichlari chegaraviy ruxsat etilgan qiymatlaridan oshmasa, u holda 
elektr energiyasi sifati qoniqarli darajada hisoblanadi. 
O‘zgaruvchan tok tortish elektr ta’minoti tizimida elektr energiyasining 
muhim sifat ko‘rsatkichlariga kuchlanish og‘ishi, kuchlanish teskari ketma-
ketlikli tashkil etuvchisi bo‘yicha nosimmetriyasi, kuchlanish egri chizig‘i 
sinusoidalligining buzilish koeffitsiyentlari kiradi.