Uo‘K: 53(072) kbk

3.24. Elektrodinamik asbob –Электродинамическийприбор -
electrodynamic 
device 
-
elektrodinamik 
o‘lchash 
mexanizmlarida 
aylantiruvchi moment qo‘zg‘almas g‘altak (1) magnit maydoni bilan o‘qqa 
(2) o‘rnatilgan qo‘zg‘aluvchan g‘altakdagi (3) tokning o‘zaro ta’siri 
natijasida yuzaga keladi (3.7- rasm). Qo‘zg‘aluvchan g‘altak o‘qqa (2) yoki 
tortqilarga mahkamlangan bo‘ladi. O‘qqa ko‘rsatkich (5) va aksmoment 
hosil qiluvchi spiral prujina-ning (4) bir uchi mahkamlangan. G‘altaklardan 

---

95
mos ravishda 
𝐼
1
va 
𝐼
2
toklar o‘tganda, ular atrofida 
𝐵
1
va 
𝐵
1
induksiyali 
magnit maydonlari hosil bo‘ladi. Qo‘zg‘aluvchan qismda harakatlantiruvchi 
kuch yuzaga keladi. Bunda natijaviy maydon, asosan, qo‘zg‘almas g‘altak 
maydoni ulushiga to‘g‘ri keladi, chunki undagi chulg‘am o‘ramlar soni 
qo‘zg‘aluvchan g‘altak chulg‘amidagi o‘ramlar sonidan 50 martacha ortiq 
qilib yasaladi. G‘altaklarga toklar spiral prujinalar yoki tortqilar orqali 
beriladi. 
Qo‘zg‘aluvchan 
qismni 
tinchlantirishda 
havoli 
yoki 
magneto induksiyali tinchlantir-
gichdan foydalaniladi. 
Elektrodinamik 
o‘lchash 
mexanizmida hosil bo‘ladigan 
aylantiruvchi momentni aniqlay-
miz. Ikkita o‘zgarmas tokli 
g‘altaklar elektromagnit energiyasi 
quyidagiga 
teng: 
𝑊
𝐸𝑀
=
0,5𝐿
1
𝐼
1
2
+ 0,5𝐿
2
𝐼
2
2
+ 𝐼
1
𝐼
2
𝑀
12
,
bu 
yerda: 
𝐿
1
va 
𝐿
2
– qo‘zg‘almas va 
qo‘zg‘aluvchan 
g‘altaklar 
induktivliklari; 
𝑀
12
– g‘altaklar o‘rtasidagi o‘zaro induktivlik. 
G‘altaklar induktivligi qo‘zg‘aluvchan qism burilish burchagiga bog‘liq 
emas. Shuning uchun: 
𝑀
𝑎𝑦𝑙
=
𝑑𝑊
𝐸𝑀
𝑑𝛼
= 𝐼
1
𝐼
2
𝑑𝑀
12
𝑑𝛼
. Asbobning o‘zgartirish 
funksiyasi: 
𝛼 =
1
𝑊
𝐼
1
𝐼
2
𝑑𝑀
12
𝑑𝛼
. 
Elektrodinamik mexanizmlar nafaqat ampermetr va voltmetrlarda, balki 
aktiv quvvatni o‘lchaydigan vattmetrlarda ham foydalaniladi. 
Elektrodinamik asboblarning 
afzalliklari
– o‘zgarmas va o‘zgaruvchan 
toklarda ko‘rsatishining bir xilligi (g‘altaklar ketma-ket ulanganda) va 
ko‘rsatishning vaqt bo‘yicha mo‘tadilligidir. 
Elektrodinamik asboblarning 
kamchiliklari
– sezgirligining pastligi, 
quvvat iste’molining kattaligi, asbob ko‘rsatishiga tashqi magnit maydon, 
harorat, chastota o‘zgarishlari hamda mexanik zarba va vibratsiyaning 
ta’sirlari sezilarliligidir. 
3.7- rasm. Elektrodinamik asbobning 
konstruktiv tuzilishi (a)
va shartli belgisi (b). 

---

96
Yuqorida keltirilgan afzalliklarga ko‘ra, elektrodinamik o‘lchash 
mexanizmlari asosida aniqlik klasslari 0,5; 0,2; 0,1 bo‘lgan ko‘p chegarali 
ko‘chma asboblar ishlab chiqarilgan.