Uo‘K: 53(072) kbk

3.27. 
Elektrostatik 
asbob 
–электростатический прибор -
electrostatic device - 
bu o‘lchash asboblarida qo‘zg‘aluvchan qismining 
siljishi bevosita kuchlanish ta’sirida yuzaga keladi. Shuning uchun 
elektrostatik asboblar, asosan, voltmetrlar sifatida ishlatiladi. 3.10- 
a, b 
rasmda elektrostatik asbobning sxematik tuzilishi ko‘rsatilgan. Qo‘zg‘almas 
qism (elektrod) o‘zaro ulangan ikkita metall plastinkadan (1) iborat bo‘lib, 
ularning orasiga sektorsimon qo‘zg‘aluvchan elektrod (2) joylashtirilgan. 
Berilgan kuchlanish ta’sirida plastinkalar orasida elektr maydoni hosil 
bo‘ladi. Bu maydon ta’sirida qo‘zg‘aluvchan elektrodga ta’sir etuvchi kuch 
maydon 
energiyasi
𝑊
𝐸
= 0,5𝐶𝑈
2
, Bunda energiya qo‘zg‘almas va 

---

99
qo‘zg‘aluvchan elektrodlar orasidagi sig‘imni oshirishga harakat qiladi va 
qo‘zg‘aluvchan elektrod qo‘zg‘almas elektrodlar oralig‘i tomon tortiladi. 
Qo‘zg‘aluvchan elektrod o‘qiga ko‘rsatgich (3) mahkamlanadi. Asbobning 
3.10- rasm 
qo‘zg‘aluvchan qismi tayanch tortqi (4) va posangilarga mahkamlanishi 
mumkin. Elektrodlar aluminiydan yasaladi. 
Elektrostatik o‘lchash mexanizmining aylantiruvchi momenti: 
𝑀
𝑎𝑦𝑙
=
𝑑𝑊
𝐸
𝑑𝛼
= 0,5𝑈
2 𝑑𝐶
𝑑𝛼
.
Elektrodlar shakli, ularning o‘lchamlari va o‘zaro 
joylashishini tanlash asosida 
dC
/
d

bog‘lanish shunday tanlanadiki, natijada 
asbob yuqori o‘lchash chegarasining 15 foizidan boshlab shkalaning bir tekis 
bo‘lishi ta’minlanadi. 
Elektrostatik asboblarning 
afzalliklari
:
o‘zgarmas va o‘zgaruvchan tok 
(chastota diapazoni 20 
Gs
dan 35 
MGs
gacha) 
zanjirlarida foydalanish 
mumkinligi, 
quvvat iste’molining kamligi 
(o‘zgarmas tok zanjirlarida nolga 
teng), 
chastota, harorat 
va 
kuchlanish 
shaklining o‘zgarishi hamda tashqi 
maydonga sezgirligining juda pastligi. 
Kamchiliklari:sezgirligining pastligi, 
shkalasining notekisligi
va 
namlikka juda sezgirligi
. 
C
75 rusumli elektrostatik voltmetr o‘zgarmas va o‘zgaruvchan 
kuchlanishlarni o‘lchashga mo‘ljallangan bo‘lib, o‘lchash diapazoni 
(20...3000) 
V
chastota diapazoni 20 
Gs
dan 3
 MGs
gacha.