Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

4. Miken madaniyati. Yunoniston mil.avv. III ming yillikda 

ibtidoiy jamoa tuzumida edi. Gerodotning ma’lumotlariga ko‘ra, 

Bolqon Yunonistonida tub joy aholi leleglar, pelasglar va kariy-

lar yashar edilar. Ularning mehnat qurollari toshdan bo‘lib, 

endigina mis qurollari tayyorlay boshlaganlar. Jez davri mil.

avv. III ming yillik o‘rtalaridan boshlandi. Shu davrdan boshlab 

ibtidoiy kichik qishloqlar o‘rnida katta qishloqlar, mustahkam-

langan qal’alar paydo bo‘la boshladi. Urug‘chilik munosabatla-

rining yemirilish jarayoni faqat mil.avv. III ming yillik oxiridan 

asta-sekin boshlandi. Mil.avv. III ming yillik oxirida hind-yev-

ropa madaniy til birligiga mansub etnik guruhlar o‘z vatanlari 

– Markaziy Yevropadan turli yo‘nalishlarda ko‘cha boshladi. 

Ulardan bir qismi Bolqon yarim oroliga kirib kelib, yunon etno-

siga asos soldi. Ularni dastlab axeylar deb nomladilar.

Mil.avv. III ming yillik oxirlarida Bolqon Yunonistonida qa-

bilalarning ko‘chishi bilan jamiyat ijtimoiy-siyosiy hayotida 

jiddiy o‘zgarishlar yuz berdi. Taxminlarga ko‘ra, bu vaqtda 

Sharqiy O‘rtayer dengizi qirg‘og‘ida ham hind-yevropa tillarida 

so‘zlashuvchi etnik guruhlar paydo bo‘ladi. Ular Yunonistonda 

urug‘chilik munosabatlarining yemirilishini vaqtincha sekin-

lashtirdilar.

Mil.avv. II ming yillik boshlarida kulolchilikda, kumushga 

ishlov berish ishlarida, urf-odat, an’analarda (jumladan, uy 

ichida, pol ostida yoki devor orasida bolalar qabri) yangi jihatlar 

paydo bo‘ladi. Yangi etnik birliklar eskilari bilan aralashib, yan-

gi moddiy va ma’naviy madaniyatni vujudga keltirdilar. Taxmi-

nan, mil.avv. XVIII asr oxirlarida Bolqon Yunonistonida mus-

tahkamlangan kichik-kichik qishloqlar ko‘plab paydo bo‘ladi. 

Qabrlarda metall qurollar uchramaydi. Bolqon Yunonistonini 

Kritdan (qabrlarda Krit ko‘zalari, Krit namunasiga taqlid qilib 

yasalgan sopol buyumlar) boshqa hududlar bilan aloqalari de-

yarli yo‘q edi. Mil.avv. 1600-yillar atrofida Kritda yuksak rivoj-

langan madaniyat mavjud bo‘lgan paytda Bolqon Yunonistoni-

da jiddiy o‘zgarishlar yuz berdi. 

Axeylar mil.avv. III ming yilliklar oxiri – II ming yillikning bi-

rinchi yuz yilliklarida Yunoniston janubiga asta-sekin siljib, o‘z 

manzilgohlarini barpo qila boshladilar. Ehtimol, ular ilk bor 

kulolchilik charxi, ot qo‘shilgan arava va jang aravasini olib 

kelganlar. Mil.avv. XVI asrda kelgindilarning mahalliy aholi 

bilan to‘la assimilatsiyasi tugallandi. Natijada yangi samarali 

iqtisodiyot, zodagonlar (ko‘pincha harbiylar), kohinlar, oddiy ja-

---

337

moachilardan iborat ijtimoiy guruhlar shakllandi. Markaziy va 

Janubiy Yunonistonda markazi Miken shahri qudratli davlat 

va boshqa ilk davlatlar (Tirinf, Pilos, Afina) shakllana boshladi.

Miken madaniyati Ilk Miken