Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

3. Rim tarixi tarixnavisligi. Rim tarixini o‘rganish uyg‘onish 

davridan lotin va yunon matnlarini to‘plash va chop etishdan 

boshlandi. Antik mualliflarning asosiy asarlari XIV–XVI asrlar-

da izlab topildi. XVII asr oxirida fransuz olimi Abbat Tillemon-

ning 16 tomli «Cherkov tarixi» kitobining 6 tomi Rim imperiya-

si tarixiga bag‘ishlangan. XVIII asrda fransuz olimi Monteske 

«Rimliklarning buyukligi va halokati to‘g‘risida mushohadalar» 

asarini Rim tarixini tahlil qilishga bag‘ishladi. Eduard Gibbon 

(1737–1794-yillar) «Rim imperiyasining tushkunligi va yemiri-

lishi» nomli asarida Rim tarixini Antoninlar davridan Konstan-

tinopolning halokatigacha – 1453-yilgacha tasvirladi. Bu asar 

juda ko‘p manbalar asosida yaratilgan. Navbatdagi asar Bartold 

Georg Niburning (1776–1831-yillar) 3 tomli «Rim tarixi» bo‘lib, 

asar jamoa davridan birinchi Puni urushigacha bo‘lgan davrni 

o‘z ichiga olgan. Teodor Mommzen (1817–1903-yillar) 3 tomli 

«Rim tarixi», 3 tomli «Rim davlat huquqi» asarlarini yozdi. Bi-

rinchi asarda Rim hayotining barcha tomonlari yoritiladi, aso-

siy e’tibor siyosiy tarixga qaratiladi. Ikkinchi asarda Rim dav-

lat muassasalari (magistratura, komisiyalar, senat, munisepial 

kengashlar) tizimli yoritiladi.

 XIX–XX asrlarda E.Meyer, E.Paysa, G.Ferrero va boshqa 

olimlarning asarlarida Rim tarixining turli muammolari yoritila-

di. Bu asarlarda Rim davlati va jamiyati taraqqiyoti masalalari 

bo‘yicha turli konsepsiyalar ilgari suriladi. «Kembrij qadimgi ta-

rixi» ko‘p jildli kitobning VII tomidan Rim tarixi bayon qilinadi. IX 

jilddan XII jildgacha to‘la qadimgi Rim tarixiga bag‘ishlangan.