Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

  deb atalgan davlatni tad-

qiqotchilar Bolqon yarim oroli, Kichik Osiyo va Rodos orolida 

deb turli farazlar qiladilar

. Yunonistonning Axaya davri siyosiy 

tarixi yaxshi yoritilmagan. Ba’zi olimlar Miken boshchiligida 

yagona Axaya davlati mavjud bo‘lganini yozadilar. Bir necha 

Axaya davlatlari mustaqil mavjud bo‘lib, ular vaqtinchalik bir-

lashgan bo‘lishlari mumkin. Troya urushi yunon qabilalari-

ning tarqalishi jarayonining bir unsuri bo‘lishi mumkin. Axey 

koloniyalari Kichik Osiyoning g‘arbiy va janubiy qirg‘oqlarida 

paydo bo‘ldi. Rodos va Kiprda axeylar o‘rnashib olganlar. Mil.

avv. 1000-yillarning oxirida Kipr Kichik Osiyodagi panfiliyalik 

axeylar tomonidan o‘zlashtiriladi. Sitsiliya va Janubiy Italiyada 

axey faktoriyalari (tayanch nuqtalari) paydo bo‘ladi. Axeylarning 

Old Osiyo mamlakatlari qirg‘oq bo‘ylariga kuchli bosqini «dengiz 

xalqlarining» harakati deb ataladi. Ilmiy farazlarga ko‘ra, mil.

avv. XIII asrda yuz yil davomida doriylar va boshqa xalqlarning 

Bolqonga kuchli tazyiqi axey sivilizatsiyasining halokatiga olib 

keldi. Ularning bir qismi Attika va boshqa viloyatlar, Egey den-

gizi orollari, Kichik Osiyoning g‘arbiy qirg‘og‘i va Kipr orolida

 

saqlanib qoldi. Qolgan qismi qirilib ketdi. 

Mil.avv. XII asr boshida Sharqiy O‘rtayer dengizining Osiyo 

qirg‘og‘ida filimstimlar deb atalgan xalqlar o‘rnashdi. Ularning 

manzilgohlaridan bu yerda ilgari bo‘lmagan, shu yerning o‘zida 

ishlab chiqarilgan Miken sopolga o‘xshash buyumlar ko‘plab 

topilgan. Bu vaqtda Bolqon Yunonistoniga shimoldan turli 

qabila guruhlari migratsiyasi boshlandi. Yodgorliklarda mod-

---

340

diy-ma’naviy madaniyatning tushkunligi ko‘rinadi. Bu vaqtdan 

boshlab temir o‘zlashtirila boshlanadi. Eng avvalo, Peloponnes 

yarim oroli va Kritga doriylar kelib o‘rnashadilar. Troya urushi 

to‘g‘risida  muammoli  fikrlar  juda  ko‘p.  Qadimgi  Troya  Kichik 

Osiyoda joylashgan bo‘lib, jez asrida paydo bo‘lgan bo‘lishi 

mumkin. Lekin Troyaning yoshi Mikendagi shaxta qabrlaridan 

yosh jihatidan 600 yil katta bo‘lgan va Bolqon yarim orolidan 

kelgan qabilalar tomonidan bosib olinishi mumkin emas edi. 

Troya shahri hududidan arxeologlar olti madaniy qatlamlarni 

qazib ochdilar. Bu madaniy qatlamlar Troyada hayot uzluksiz 

davom etganligidan dalolat beradi. Mil.avv. 1800-yillar atrofida 

Troya-VI qatlami paydo bo‘ldi.