Унсурлари билан боғлиқлиги каби масалалар ўз ифодасини топган

-.'■■■■
,.Ч 
■:■{
•;
, Ҳозирги к вақтда ’ ўзбекларда кенг тарқалган никоҳ 
тўйлари аррсаз!: анъанавий удумларни сақлаган ҳолда 
янгич:а маросимга мувофиқ келин билан куёв ихтиёри, 
ота-оналар, яқин қариндош ва дўсту биродарлар мас- 
лаҳати бқлан ўтказилади. Кўп жойларда 
ҳозиргача 
амал қилинадиган анъанавий «фотиҳа оши», «сарпо
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

юбориш», «маслаҳат тўйи», «қуда таиишув», «ҳайитлик», 
«қизлар базми», «падар оши» сингари 
расм-русмлар 
ёки тўйдан кейин ўтказиладиган «чимилдиқ йиғди», 
«келин саломи», «келин кўрди», ; «чаллар» ёки «куёв 
чақириқ» каби урф-одатлар ва айииқса катта ва кичик 
тўйлар ниҳоятда дабдабали ўтказилади. Асосий тўй 
базми бошланишидан олдин расм-русмлар ўтказилиб 
янги маросимга мувофиқ тўй куни белгилангач таклиф- 
номйлар тарқатилади. Куёв дўсту биродарлари, келин 
дугоналари ва бошқа яқин кишилари иштирокида тан- 
танали равишда никоҳ рўйхатидан ўтишади. Шундан 
сўнг келин-куёв; давраси билан бир неча енгил маши- 
наларда шаҳар ёки қишлоқнинг гўзал жойлари, тарихий 
обидалари ва муқаддас жойларини зиёрат қйлиб айла- 
ниб чиқадилар. Қатта тўй куёв уйида, «Бахт уйи» ёкй 
«Бахт сарой»ларида, баъзан ресторан ёки кафеларда 
5'тказилади. Фарғона ва Зарафшон водийлари, Тошкент 
вилояти ва бошқа жойларда тўй икки жойда—келинни- 
ки ва куёвникида ўтказилиб, эрталаб нонуштага ёкн 
тушга катта ош тортилиб, кейин кечки никоҳ базмига 
дастурҳон ёзилади.
Албатта, бундай никоҳ тўйлари жуда ҳам катта ха- 
ражат талаб қилади. Одат тусига кирган мазкур ма_ро- 
симлар кўп болали оилалар учун анча оғир юк бўлйб, 
кўпинча уларнинг қарзга ботишига олиб келади. Ҳо- 
зиргача сақланиб келган қалин эса унинг устига яна 
ҳам ортиқ харажат бўлиб юкланади. Уни ҳозир «куёв 
совғаси», «сут ҳақи» деб замонавийлашран шаклда на- 
мойиш қилмоқдалар. Аслида ; қалин; нсломгача туркнй 
халқлар орасйда кенг тарқалган одатлардан. Масалан, 
VI acpra оид Урхун-ЕнЯсёй езўвларнда,. Маҳмуд Koui- 
ғарий асарларида у тилга олинган. Баъзи тадқиқотчи- 
лар қалинни аёлларнинг жамиятда қадр-қимматипи иш 
кучи сифатида баҳолаш билан боғлиқ одат деса, ай- 
римлари уларнинг ижтимоий гтенгеизлити ' бошланиши 
билан юзага келган, деган фикрни билдирадилар. Бу- 
ш
асослаш учун қадимий одат бўйича қалин ҳақи 
учун ишлаб бериш ёки пул шаклида тўлашга мажбур 
бўлиш мисол қилиб кўрсатилади. Айрим пайтларда қа- 
лин ўрнига ўзаро қиз алмаштириш, яъни қарши қуда- 
лик одатига амал қилиб қалин тўланилмаган. Ислом 
дини пайдо бўлгач қалин тўлаш қонунлаштирйлган. Бу 
одат ҳозиргача сақланиб, Жанубий Ўзбекистон, Хоразм 
ва Қорақалпоғистонда катта иул ҳксобланади.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Этносоциолоғик тадқиқотларга 
қараганда, қизлар- 
нинг кўпчилиги умр йўлдошларини ўзлари танлаб олиб 
турмуш қурйшни истайдилар ва қалинни қоралайдилар, 
аммо айримгқисмй қалинни моддий ёрдам деб қўллаб- 
қувватлайди. Юқорида қайд қилинганидек, барча ни- 
коҳ маросимларида келин ва куёвни «ёмон кўз»дая, 
назар-нафасдан сақлаш учун эскича иримлардан улар- 
га исирйқ тутатиш, бадавлат ва ширин яшашни тилаб, 
устидан сочқи (пул ва ширинликлар) сочиш, ували-жу- 
валй бўлишй учўн келйн-куёв тиззасига бола ўтқазиш, 
кўп болали аёллдрнинг хизмат қилиши,