|
TALABALAR BILIMI TRANSFORMATSIYASIDA RAQAMLI TEXNOLOGIYALARNI
TATBIQ ETISHNING ZAMONAVIY TENDENSIYALARI VA RIVOJLANISH OMILLARI
Ruzmetova Sayyoraxon Timurxanovna,
Islom Karimov nomidagi Toshkent davlat
texnika universiteti tayanch doktoranti
Annotatsiya:
Maqolada talabalar bilimi transformatsiyasida raqamli texnologiyalarni tatbiq
etishning zamonaviy tendensiyalari va uni rivojlantiruvchi omillar haqida fikrlar bayon etilgan.
Barchamizga ma’lumki, ta’lim tizimi transformatsiyasi jarayonida yangi professional ta’lim
tizimining o‘rni benihoya katta. So‘nggi yillarda iqtisodiyotdagi yuksalish odimlari, invyestitsion
277
loyihalar ko‘lami, texnologik jihatdan yangi ish o‘rinlarining yaratilishi kasb-hunar ta’limi, oliy ta’lim
sohasini tubdan isloh qilish zaruratini tug‘dirdi. Tizimning yangi strategiyasi mohiyati shuki, professional
ta’lim muassasalarida tahsil oladigan har bir yosh, har bir shaxs hayotda o‘z o‘rnini topishi, avvalo, o‘zi
daromad qilishi, shu orqali iqtisodiy yuksalishga xizmat qilishi, o‘z mehnati bilan hayoti farovonligini
ta’minlab, pirovard natijada jamiyat rivojlanishiga munosib hissa qo‘shishi lozim.
O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida”gi yangi qonuni ham ta’lim tizimining
transformatsiyasini ta’minlash va uning huquqiy asoslarini mustahkamlashga xizmat qiladi. Mazkur
qonundan kelib chiqib, O‘zbekiston sharoitida ham oliy ta’limni rivojlantirish uchun o‘rta bo‘g‘in
kadrlarini puxta tayyorlash dolzarb masala bo‘lib qolishini ko‘rsatmoqda. Oliy ta’limda mutaxassis
tayyorlash borasida Avstriya, Bolgariya, Germaniya, Buyuk Britaniya, Koreya Respublikasi, Finlandiya,
Saudiya Arabistoni, Fransiya, AQSH va Kanada kabi davlatlarning ilg‘or tajribalari O‘zbekiston oliy
ta’lim tizimining transformatsiyasini ilmiy yondashuvlar asosida joriy etishga xizmat qiladi. Shiddatli
texnologik va ijtimoiy taraqqiyot jarayoni jamiyat o‘zgarishining zamonaviy talablariga tez moslashish
hamda har qanday nostandart vaziyatlarda professional va ijtimoiy maqsadlarga yechim topa olish,
mustaqil bilim va ko‘nikmalarni egallash qobiliyatini talab etmoqda. Yuqori darajada tabaqalashtirilgan
zamonaviy jamiyat fikr-mulohaza yuritishning o‘ziga xos texnikasini shakllantirishni taqozo qilmoqda,
ya’ni ilm-fan yangicha fikrlash uslubini, yangi dalillarga asoslanish tartibini rag‘batlantiradi, nazariy va
amaliy muammolarni muayyan bir shaklga keltirish hamda ularni ijobiy hal etishda zamonaviy
kadrlarning yondashuvini qo‘llab-quvvatlaydi. Shu tariqa, zamonaviy insoniyat hayotining hozirgi yo‘li
transformatsiyasi fikr-mulohaza yuritishning kompleks ko‘nikmalarini, avvalo, tanqidiy va ijodiy fikrlash
muhimligini asoslaydi. Yurtimizda kechayotgan ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy jabhalardagi bugungi
islohotlarning borishi taʼlim tizimini ham tubdan isloh qilishni taqozo etmoqda. Chunki, har bir jabhaning
taraqqiyoti oʻsha soha mutaxassislarining bilimi, idroki, tafakkuri va malakasi, dunyodagi shu
yoʻnalishning rivojlanish tendensiyalarini qanchalik oʻzlashtirganligi bilan belgilanadi. Virtual va
kengaytirilgan voqelik, vizual ravishda yoʻnaltirilgan masofaviy taʼlim texnologiyalari talabalarni
bugungi kun talablariga muvofiq sifatli bilim olishlari uchun xizmat qilmoqda. Yaʼni, masofaviy taʼlim
tizimi virtual va kengaytirilgan voqelik hamda vizual ravishda yoʻnaltirilgan raqamli texnologiyalarning
qoʻllanilishi orqali talabalarni darsga boʻlgan qiziqishlarini kengroq jalb etish imkonini bermoqda.
Hozirgi sharoitda Oʻzbekiston taʼlim tizimi qaysi yoʻldan ketishi toʻgʻrisida bir qator savollar turibdi.
Xususan, u hozirgi anʼanaviy tizimning rivojlantirilgan bosqichiga oʻtadimi yoki raqamli taʼlim tizimiga
oʻtadimi? Har birimizning qalbimizda bunday savollar mavjud. Ammo taʼlim tizimida hech qachon
oʻzgarmaydigan asos, yaʼni taraflar bor. Bu “taʼlim oluvchi” va “taʼlim beruvchi”, yaʼni “talaba” va
“oʻqituvchi”dir. Agar taʼlimda ana shu ikki tomonning dunyoqarashi o‘zgarsa, yaʼni oʻquvchini mustaqil
taʼlim olishga, bilim olish yoʻllarni mustaqil izlashga, oʻqituvchini esa yangi bilimlar bilan raqamli
texnologiyalar asosida qurollantirib talabaga bilim olish yoʻllarini oʻrgatishini yoʻlga qoʻya olsak, taʼlim
tizimi qaysi shaklga oʻtishidan qatʼiy nazar taʼlim sifati oshishi tabiiy. Taʼlim tizimi rivojlangan
dunyoning qator davlatlarida muayyan kurs boʻyicha darslar Google Classroom platformasidan
foydalangan holda amalga oshirilmoqda.
Odatda, keng omma “Google” tizimini asosan qidiruv va elektron tarjimon sifatida taniydi. Biroq
ushbu tizimning ilm-fan, taʼlim uchun foydali imkoniyatlari nihoyatda keng. “Google” tizimi taʼlimdagi
masofa va makon tushunchasini yoʻqqa chiqaradi. Sababi uning dasturlari dunyoning qay chekkasida
boʻlmasin talaba va pedagogni bir vaqtda ishlash imkoniyatini yaratadi. Bu uchun “gmail”dan elektron
pochta ochishning oʻzi kifoya qiladi. “Google classroom”, “Google doc”, “Google disk” dasturlari bunda
yordamga keladi.
“Google classroom”- dasturi sinfxona vazifasini bajaradi. Bunda pedagog talabalarni roʻyxatini
tayyorlash, vazifa berish, topshiriq bajarilishi muddatini belgilash, baholash, fanga oid qoʻshimcha
maʼlumot berish, turli xil mavzuga doir bahslar uyushtirish va talabalar fikrini bilishga erishishi mumkin.
“Google doc” dasturi talabalarni maqola, kurs ishi, bitiruv-malakaviy ishi, tadqiqot ishi, ilmiy
loyiha tayyorlashda koʻmak beradi. Bunda talaba “Google doc” dasturida elektron hujjat yaratadi va ilmiy
rahbari bilan “g.mail” orqali aloqaga chiqadi. Ushbu dasturning imkoniyati shundaki, bir paytning oʻzida
ham talaba, ham pedagog tahrir qilish, qoʻshimchalar kiritish imkoniyatiga ega boʻladi. Hammualliflikda
ilmiy maqolalar yozishda ham juda qoʻl keladi.
Ayniqsa, hozirgi kezda chet ellik hamkorlar bilan yoxud ilmiy rahbar bilan bevosita koʻrishish
imkoniyati cheklangan sharoitda bu dastur katta qulaylik yaratadi.
“Google disk” dasturi maʼlumot saqlash uchun xizmat qiladi. Dastur katta hajmdagi maʼlumotni
saqlash imkoniyatiga ega. Yuqorida keltirilgan barcha dasturlardan foydalanilgandan soʻng, talabalarni
amalga oshirgan vazifalarining natijasini “E-Portfolio” sahifasida koʻrsatish mumkin boʻladi.
“E-Portfolio” ham “Google” imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda yaratiladi. “Google” da vebsayt
278
yaratish dasturi ishlab chiqilgan boʻlib, u juda qulay. Hozirgi informatsion texnologiyalar rivojlanib,
jadallashib borayotgan bir paytda, har bir shaxs oʻzining har sohadagi fikrlari, qarashlari va yutuqlarini
oʻrtoqlashish maqsadida shu turdagi “E-Portfolio” yaratsa, uning ilmiy, ijtimoiy, falsafiy faoliyatidan
barcha birdek bahramand boʻlishi mumkin. Shu oʻrinda yozuvchi, qator taʼlimiy saytlar muallifi Mark
Prenskining “Digital Natives, Digital Immigrants” (“Raqamli dunyo sohiblari, raqamli dunyo
muhojirlari”) nomli maqolasida bugungi kun talabalariga quyidagi taʼrifni beradi: “Hozirda talabalarimiz
batamom oʻzgargan. Zamonaviy talabalar endilikda biz ishlab chiqqan taʼlim tizimimizga koʻra
oʻqitiladigan kishilar emas”.
Do'stlaringiz bilan baham: |
