Universitetining pedagogika instituti maktabgacha

Kalit so‘zlar: 
PIRLS, PISA, TIMSS, motivatsiyalash, oliy ta’lim, boshlang‘ich sinf, mavzu , 
Venn diagrammasi, “Blits” metodi, “Ha va yo‘q” testi, til faktlari, yopiq test, fe’llarning yasalishi, 
metod. 
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 8-dekabrda “Xalq ta’limi tizimida 
ta’lim sifatini baholash sohasidagi xalqaro tadqiqotlarni tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori 
qabul qilingan edi. Respublikamizda o‘quvchilar bilmini baholash xalqaro dasturlarining (PIRLS, PISA, 
TIMSS ) joriy qilinishi milliy ta’lim tizimi sohasidagi katta yutuqlardan biri bo‘ldi. O‘quvchilarni 
mazkur dasturlar talablari asosida tayyorlash maqsadida “Milliy dastur” va u asosida darsliklar yaratilib 
amaliyotga joriy qilinmoqda. 
Xalq ta’limi sihasidagi o‘zgarishlar mutaxassislar tayyorlovchi oliy ta’lim o‘quv me’yoriy 
hujjatlarida, ta’limni tashkil etish mazmuni va shakllarida yangilanishni taqozo etadi. 
Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari oliy ta’lim dargohida o‘qishlari jarayonida o‘quvchilar 
bilmini baholash xalqaro dasturlari PIRLS, PISA TIMSSning talablarni o‘zlari bajara olishni va ayni 
vaqtda dastur mohiyati hamda talablarini o‘quvchilarga singdirish, dastur asosida ishlash metod va 
usullarini ham o‘rganadi. Kuzatishlarimiz bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarini tayyorlashda oliy 

---

216 
ta’limda ona tilidan amaliy mashg‘ulotlarda innovatsion texnologiyalardan Venn diagrammasi, “Aqliy 
hujum”, klaster, Blits, muammoli izlanish, taqdimot metodlari, turli shakldagi testlardan foydalanish 
talabalarning bilimlarni chuqur o‘zlashtirishlarida, olgan bilimlarini amaliyotda qo‘llashga o‘rgatishda 
samarali natijalar berishini ko‘rsatdi. Quyida innovatsion metodlarning ba’zilari haqida to‘xtalib o‘tamiz. 
Blits metodi. 
Bu metod talabalarda ma’lum bir faoliyat yoki tushunchalarning ketma-ketligi, uzluksizligi, 
bog‘liqligi, bosqichma-bosqichligi hamda tartibini aniqlash malaka va ko‘nikmalarini rivojlantirishda 
yordam beradi. Buning uchun pedagog tomonidan ma’lum ketma-ketligi mavjud bo‘lgan faoliyat yoki 
tushunchaning o‘rinlari almashtirilgan holda beriladi. Talabalar ushbu ketma-ketlikni topishi, tartibga 
keltirishi, o‘z o‘rniga qo‘yib chiqishi lozim. Bu topshiriqda talabalar o‘z javoblarini va guruhiy javobni 
berish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Quyida “Sodda gap va uning turlari” mavzusiga oid Blits topshirig‘idan 
namuna keltiramiz: 
№ 
Topshiriqlar 
Tala
ba 
javo
bi 
To‘g
‘ri 
javo
b 
Javobl
ar 
1 
G‘alabani ishonch bilan 
zabt 
etdim. 
Ikki bosh bo‘lakli yoyiq gap. 
2 
Kurashsiz g‘alabaga
erishib 
bo‘lmaydi. 
Nominativ gap 
3 
Bahor keldi. 
Infinitiv 
4 
Qimirlagan qir oshar. 
Egasi topiladigan gap. 
5 
Birovni kutish. Bundan 
qiyin ish yo‘q. 
Ikki bosh bo‘lakli gap 
6 
Birlashgan o‘zar, 
birlashmagan 
to‘zar. 
Egasi topilmaydigan gap 
7 
Bahor. Dalalar yashil 
libos kiyib olgan. 
Qo‘shma gap. 
8 
Xalq buyuk murabbiydir. 
Ikki bosh bo‘lakli yig‘iq gap. 
“Ha va yo‘q” testi. Test qanday shaklda, qanday ko‘rinishda bo‘lmasin, o‘quvchilar va talabalar 
bilmini nazorat qilish, nazariy o‘rganilgan mavzularni amalda qo‘llay olish ko‘nikma va malakalarni 
hosil qilishda eng qulay va eng maqbul variantlardan hisoblanadi. Ta’lim jarayonida o‘rganilayotgan 
mavzuning xususiyatlarini hisobga olgan holda “Ha va yo‘q” testidan ham foydalanamiz. Bu testning 
o‘ziga xos tomoni shundaki, talaba olgan bilimlariga tayanib, til faktlarini analiz, sintez va 
umumlashtirish orqali ikki javodan birini tanlaydi. Bu kabi yopiq testlarini tashkil etishda kompyuter juda 
qulay vositadir. Quyida “Fe’llarning yasalishi” yuzasidan tashkil etilgan test namunasini keltiramiz. 
№ 
Savollar 
ha 
yo‘q 
1 
Fe'llar morfologik usulda yasaladimi? 
2 
Fe'llar morfologik-sintaktik usulda yasaladimi? 
3