Universitetining pedagogika instituti maktabgacha

BOSHLANG‘ICH TA’LIMNING YANGILANISH JARAYONIDA INNOVATSION 
RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR 
Nigora Mamayusufovna Kenjaboeva, 
pedagogika fanlari bo‘yicha falsafa doktori 
Turg‘unoy Saydullaevna Abdieva, 
Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti 
1-bosqich magistranti 
 
Annotatsiya: 
Maqolada boshlang‘ich ta’limning yangilanish jarayonida innovatsion raqamli 
texnologiyalarning asosiy jihatlarini ochib berilgan. Unda boshlang‘ich ta’limning yangilanishi va yangi 
mazmuni bilan bog‘liq holda metodik va muammoli innovatsion jarayonlar kichik yoshdagi 
o‘quvchilarning bilim olishga bo‘lgan ishtiyoqini oshirish, ta’lim texnologiyalarini yangilash, ta’lim 
xizmatlari sifatini oshirishga ustuvorlik berish lozimligi haqidagi fikrlar qalamga olingan. 
Kalit so‘zlar
: boshlang‘ich ta’lim, innovatsiya, innovatsion jarayon, texnologiya, texnik 
innovatsiya, ta’lim xizmati, sifat. 
Mamlakatimizda innovatsion texnologiyalarga asoslangan ta’lim-tarbiya tizimini takomillashtirish, 
uning milliy zaminini mustahkamlash, ijtimoiy faol va malakali, raqobatbardosh kadrlar tayyorlashni 
jahon andozalari darajasiga ko‘tarish masalalariga oid tadqiqot ishlari olib borilmoqda. 
“Innovatsion faoliyat to‘g‘risida”gi Qonunida innovatsiya, innovatsion infratuzilma, innovatsion 
loyiha, innovatsion faoliyat, innovatsiyalar yaratish uchun davlat buyurtmasi, texnologiyalar transferi, 
yangi ishlanma kabi tushunchalarga izoh beriladi. Jumladan, “innovatsiya ‒ fuqarolik muomalasiga 
kiritilgan yoki shaxsiy ehtiyojlar uchun foydalaniladigan, qo‘llanilishi amaliyotda katta ijtimoiy-iqtisodiy 
samaraga erishishni ta’minlaydigan yangi ishlanma” deb, ta’rif berilgan bo‘lsa, “innovatsion faoliyat ‒ 
yangi ishlanmalarni tashkil etish, shuningdek ishlab chiqarish sohasida ularning o‘tkazilishi va amalga 
oshirilishini ta’minlash bo‘yicha faoliyat” [1] deb ta’riflanadi. Innovatsiyaga har qanday turdagi yangilik 
sifatida emas, balki mavjud tizimning samaradorligini jiddiy ravishda oshiradigan omil sifatida qarash 
lozim. Iqtisodiy adabiѐtlarda “innovatsiya” tushunchasiga ta’rif berish uchun turli xil ѐndashuvlar paydo 
bo‘la boshladi. Masalan, E.A.Utkinning fikriga ko‘ra, innovatsiya deganda “ishlab chiqarishga joriy 
etilgan obyekt” [2] tushuniladi. 
So‘nggi o‘n yillikda mamlakatimizda maktab ta’limi tizimidagi innovatsion jarayonlar, shu 
jumladan, boshlang‘ich sinflardagi yangiliklarni o‘rganishga jiddiy e’tibor qaratilmoqda. Zamonaviy 

---

268 
boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi o‘z faoliyatida yangi uslub va texnologiyalardan foydalanishga tayyor 
bo‘lishi kerak. 
Boshlang‘ich sinf o‘qituvchisining innovatsion faoliyati kichik yoshdagi o‘quvchilarda bilim 
olishga qiziqishni rivojlantirish, ularning shaxsini shakllantirish, ta’lim sifatini oshirishga qaratilgan. 
Boshlang‘ich sinf o‘qituvchisining innovatsion faoliyati ko‘p qirrali hodisa bo‘lib, ta’lim jarayoniga 
yangiliklarni kiritish bilan tavsiflanadi. Innovatsion faoliyatni amalga oshirishda ko‘plab boshlang‘ich 
sinf o‘qituvchilari qiyinchiliklarga duch keladi, bu birinchi navbatda kichik yoshdagi o‘quvchilarning 
yoshi va individual xususiyatlariga bog‘liq. Bu boshlang‘ich maktabdagi innovatsiyalarning xos 
xususiyatlari va tabiatida bevosita yoki bilvosita ta’sir qiladi. 
Boshlang‘ich sinflardagi innovatsiyalar, birinchi navbatda, kichik yoshdagi o‘quvchilarni 
tarbiyalash va ta’lim sifatini oshirishga xizmat qilishi lozim. 
Samarali innovatsion faoliyatni amalga oshirish uchun zamonaviy boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi 
uning o‘ziga xos xususiyatlarini tushunishi, uni amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan pedagogik 
mahoratni kashf etishi muhimdir. Boshlang‘ich maktab o‘quv jarayonida faol va interfaol o‘qitish 
usullaridan foydalanish innovatsion hisoblanadi [3]. 
Ko‘pgina boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari innovatsion jarayonning bir qismi sifatida dars 
sxemasidan emas, balki o‘qituvchi va o‘quvchilar uchun tavsiyalar beradigan texnologik xaritadan 
foydalanadi. Texnologik xarita kichik yoshdagi o‘quvchilarni o‘qitishning asosiy maqsadiga erishishga 
qaratilgan: qanday o‘rganishni o‘rgatish [4]. Bunda materialni oddiy tushuntirish va uni mustahkamlash 
emas, balki o‘quvchi ta’lim jarayonining ishtirokchisiga aylanadi, ya’ni o‘quvchilar va o‘qituvchi 
o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarga asosiy e’tibor beriladi. Shuningdek, boshlang‘ich sinflarda innovatsion 
jarayon sinfdan tashqari ishlarni qamrab olishi kerak. Bugungi kunda bolalarni maktabdan keyingi 
mashg‘ulotlarga qiziqtirish juda muhim, bu esa, maktabdan tashqari mashg‘ulotlarni ta’lim va tarbiya 
uchun to‘liq huquqli makonga aylantirish imkonini beradi. 
Hozirgi vaqtda o‘qituvchi innovatsion texnologiyalardan foydalangan holda o‘quvchilar uchun 
sinfdan tashqari ishlarni yangicha usulda qurish imkoniyatiga ega. 
Boshlang‘ich sinflarda innovatsiyalarni rivojlantirishni quyidagi yo‘nalishlarga bo‘lish mumkin: 
ta’limni individuallashtirish va differentsiallashtirish maqsadida yangi tipdagi maktablarni yaratish; 
yangi o‘quv kurslarini yaratish va joriy etish, ta’lim mazmunini o‘zgartirish; 
darsliklar, o‘quv qo‘llanmalar, dasturlar ishlab chiqish; 
innovatsion texnologiyalar, usullarni joriy etish; eksperimental maydonlarni, sinflarni yaratish; 
o‘quv jarayoniga axborot texnologiyalarini joriy etish [5]. 
Yuqorida ta’kidlanganidek, boshlang‘ich sinf o‘qituvchisining innovatsion faoliyati yangi shakllar, 
usullar va o‘qitish usullaridan foydalanishni o‘z ichiga oladi. Yaqin vaqtgacha kichik maktab o‘quvchilari 
dars berishda «Alifbo» kitobidan foydalangan holda bitta usul bilan shug‘ullanishgan. 
Hozirgi vaqtda zamonaviy dunyoda ta’limning ko‘plab usullari va dasturlari mavjud. Ta’lim 
tizimini yangilashdan ko‘zlangan maqsad o‘quvchi salomatligini asrab-avaylagan holda ta’limni 
takomillashtirish, iste’dod va shaxsiy fazilatlarni rivojlantirishdan iborat. Barcha maktablarda 
kompetentsiyaviy yondashuvga asoslangan davlat ta’lim standartiga o‘tgandan so‘ng, o‘quv-biluv 
faoliyati qobiliyatni rivojlantirish, o‘z-o‘zini rivojlantirish jarayoniga aylanadi. 
Yangilanish jarayonida innovatsion texnologiyalar keng joriy etilmoqda. Erta maktab yoshida aqliy 
qobiliyatlarning intensiv rivojlanishi sodir bo‘ladi. Bu bosqichda zamonaviy texnologiyalardan 
foydalangan holda uning keyingi ta’lim olishiga mustahkam zamin yaratadi, bu esa o‘quv materialini 
taqdim etishning turli usullarini qayta ko‘rib chiqish zarurligiga olib keladi. 
Yangiliklardan biri MacBook-dan boshlang‘ich maktabda foydalanishdir. MacBook boshlang‘ich 
sinf o‘qituvchilariga o‘rganishni oson va qiziqarli qilish imkonini beradi. Tasvirlar, videolar va audiolar 
bilan ta’lim loyihalarini yaratish uchun MacBook-dan foydalanishingiz mumkin. MacBook yordamida siz 
qo‘shiqlarni yozib olishingiz va tahrirlashingiz, raqamli taqdimotlar va portfelьlar yaratishingiz va 
videolar tayyorlashingiz mumkin. MacBook va uning ilovalari ta’lim jarayonida qo‘llanilishi o‘quv 
dasturi talablariga to‘liq javob beradi. Bundan kelib chiqqan holda, boshlang‘ich sinflarda MacBook dan 
foydalanish quyidagi vazifalarni hal qiladi: 
MacBookda ishlash imkoniyatlari bilan tanishish; 
MacBook-dan foydalanish samaradorligini ko‘rsatish; 
kichik yoshdagi o‘quvchilarning ta’limini osonlashtirish va diversifikatsiya qilish. 
O‘qituvchilar MacBook-dan savodxonlik va yozish darslarida foydalanishlari mumkin. Bu kichik 
yoshdagi o‘quvchilarning nutqini boyitish va rivojlantirishga, ijodiy va matematik ko‘nikmalarni, 
algoritmik fikrlashni shakllantirishga, multimedia texnologiyalari va dasturlash asoslarini, shuningdek, 
jamoada ishlash ko‘nikmalarini shakllantirishga yordam beradi [7]. 

---

269 
Xulosa shuki, boshlang‘ich sinflarda innovatsiyalarning joriy etilishi kichik yoshdagi 
o‘quvchilarning bilim olishga bo‘lgan ishtiyoqini oshirish, ta’lim texnologiyalarini yangilash, ta’lim 
xizmatlari sifatini oshirish, davlat buyurtmasini bajarishga xizmat qilishi lozim.