Universiteti voleybol, basketbol nazariyasi va uslubiyati kafedrasi a. A. Pulatov, M. A. Qdirova

Umumrivojlantiruvchi mashqiar. 
Bu boMimning asosiy vosita- 
lari tarkibiga yugurishlar va harakatli o'yinlar kiradi. Shu maqsadda 
quyidagi yugurishlardan: to ‘g ‘ri yo'nalishda yugurishlar; sonni 
yuqoriga ko‘tarib yugurish; sakrab-sakrab yugurishlar; boldirni 
orqaga siltab yugurishlar; orqa tom on bilan yugurishlar; yo‘na- 
lishni o ‘zgartirib yugurishlardan foydalaniladi. Mashqlarni bajarish 
vaqtida qo‘!lar tirsak qismidan bukilgan b o lib , harakatlanishga 
faol yordam berishi kerak. Depsinishdan so‘ng oyoqlarning to ‘g‘ir- 
lanishiga erishish zarur. «Kun va tun», «Raqamlami chaqirish»,
57

---

«Olib ketishga intil» va boshqa shu kabi harakatli o ‘yinlardan 
foydalaniladi.
Tayyorlov mashqlari. 
Tayyorlov m ashqlari o ‘zining ta ’siriga 
qarab diqqat va javob harakat reaksiyalarining tezkorligi va ayrim 
h a ra k a tla r tezk o rlig in i riv o jlan tiru v ch i m ash q larg a ajratilad i. 
Birinchi guruhdagi m ashqlarga eshitish va koTish signallari b o ‘yi- 
cha harakatlanish mashqlari kiradi. M ashqlarni berishda «oddiydan 
murakkabga» tam oyiliga rioya qilish kerak. M asalan, m urabbiyning 
signaliga, asosan, tezlikni o ‘zgartirm asdan h arakat yo‘nalishini 
o'zgartirgan holda harakatlanish yoki aksincha bajarish m um kin. 
M ashqni o ‘zlashtirish darajasiga qarab ular turli usulda q o ‘shib 
olib boriladi.
Namunaviy mashqlar
1. Qisqa m asofalarga turlicha dastlabki holatlardan yugurish: 
start chizig‘iga orqa bilan c h o ‘qqayib; qoMlarga tayanib yotgan 
h o ld a . H a ra k a tn in g b o sh la n ish i b o ‘lib m u ra b b iy n in g t o ‘pni 
yuqoriga tashlashi, q o ‘lini yon tom onga, yuqoriga k o ‘tarishi va 
hokazo harakatlari xizm at qiiadi.
2. 10—20 m e trli b o ‘laklarga m aksim al s u r’a td a yugurish; 
«areha», «m okisim on yugurish»lar.
3. Ko‘rish va eshitish signallariga javoban tezlikni o ‘zgartirib 
yugurishlar. M asalan, sekin yugurish: signal b o ‘yicha - tezlashish, 
to ‘p yuqoriga tashlanganda — sekin yugurish, to ‘p ilib olinganda — 
to ‘xtash, to ‘p yerga urilganda — tezlanish.
4. K olrish va eshitish signallariga javoban harakat yo‘nalishini 
o ‘zg artirib y ug urishlar. M asalan , o ‘rta c h a s u r ’a td a yugurish: 
keskin signal - y o ‘nalishga qarshi yugurish, ikkita signal — yo‘na- 
lish b o ‘yicha yugurish, chapak — chapga yugurish va shu kabilar.