Университети с. А. Салихов мутахассисликка кириш



Download 6,14 Mb.
Pdf ko'rish
bet20/89
Sana06.07.2022
Hajmi6,14 Mb.
#750465
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   89
Bog'liq
3-1063

Д а р еун ц т и ш н и п г 3 системаси:
1) 
И ндивидуал ук р т и ш
- бунда хар бир укувчи уз топширигини 
бажарган ва хатто укитувчи группа билан шугулланганда хам, улар бир бола 
билан алохида шугулланади.
2) 
Синф - даре системаси -
унинг афзалликлари унинг тежамлигида, 
укитишнинг тушунарлилиги, изчиллиги, хамда укувчилар коллективини таркиб 
топтириш учун шароит яратишдир. Бунда укитувчининг роли катта ва у 
таълим-тарбия жараёнининг ташкилотчиси ва бошкарувчиси хисобланади.
3) 
М аруза - семинар сист емаси
- бунда укув жараёнининг алохида 
звеноларга 
булиниши 
ва 
хар 
бир 
звенода 
укув 
жараёнининг 
ихтисослашган 
формалари 
(лектсиялар, 
семинарлар, 
амалий 
машгулотлар)нинг булиши характерлидир. Унинг 
камчилиги 
Укитувчининг
43


укувчилардан 
маълум 
даражада узоклашганидир. Афзаллиги эса, 
укитишнинг чукурлиги, илмийлиги, энг яхши техник жихозланганлик, 
тежамкорлик таъминланади.
Хозирги кунда ёшларга, уларнинг маданияти, маънавияти, жисмоний 
тарбияси ва билим олишига жуда катта эътибор берилмовда. Шундай экан, 
укувчи ёки талаба дарсга келар экан, унда кизикиш уйготиш, уни бирор 
максадга йуналтириш керак. Бунинг учун, укув жараёнини фан ва техникадаги 
сунгги янгиликларни хисобга олган холда ташкил этиш керак. Даре жараёнида 
факат огзаки маъруза эмас, балки хар хил деворий газеталар келтириб ёки 
замонга мос килиб хар хил янгиликлар билан талабаларни кизиктириш зарур. 
Укув жараёнида намунавий укув режаси ва дастурлари, уларни ишлаб чикиб, 
тасдиклаш ва албатта амалда куллаш керак.
Бизга маълумки, Урта Осиё хусусан, Узбекистан халки назарий 
жихатдан бошка ривожланган мамлакатларга нисбатан 50 йилга олдин турибди. 
Аммо, шу билан бирга, амалий жихатдан 50-100 йил оркада турибди. Шундай 
экан, купрок амалий жихатдан ёндашиш керак. Токи хар бир талабами, 
укувчими укиётган нарсасини амалиётда куллаб, уз кузи билан куриб, узига хос 
хулосалар чикара олеин.
Укув предмета узига тегишли фан асослари тушунчалари системасини, бу 
тушунчадан келиб чикадиган асосий коидалар ва конунлар, натижаларни, 
шунингдек, бу коидалар ва натижаларнинг ифодалашнинг суз ва символик 
воситалари (термин, символ, формула ва хокозолар)ни уз ичига олади.
Укув предмети тегишли фандан асосий коидаларнинг ифодаланиши 
билан фарк килади. Унда натижа-хулосалар унчалик кенг берилмаган, 
тушунарлиликнинг 
дидактик 
принцип 
ва 
шугланувчиларнинг 
ёш 
хусусиятларини хисобга олиш зарурлиги билан белгиланадиган бошка 
фарклари 
бор. 
Бирок 
бу 
фан 
маълумотларини 
кискартирилган 
ёки 
соддапаштирилган холда бериш эмас, балки уларни укув протсессига мувофик 
равишда педагогик жихатидан кайта ишлашдир. Хар бир урта, умумий таълим 
мактаблари, олий укув юртлари узларининг укув режасини тузищда, укув 
фанларини танлашда урта таълимнинг ёки олий таълимнинг вазифасига амал 
килинади. Масалан, урта таълим фан асосларини пухта билишни, демократик, 
мустакил дунёгараш асосларини пухта билишни, соглом ёш авлоднинг эстетик, 
ахлокий ва маънавий жисмоний тарбиясини таъминлаши керак. Мактабнинг 
укув режаси демократик маънавий тарбиянинг хамма томонларини - табиат, 
жамият, ишлаб чикариш асослари, санъат ва жисмоний тарбия хакидаги 
билимларни камраб олиши керак.
Академик литсей, коллежларда эса, укув режасида мажбурий фанлар 
билан бирга факулътатив машгулотлар, узининг сохасига хос фанлар булиши
44


назарда тутилади. Олий укув юртлари учун укув фанлари танлашда бутунлай 
бошкача ёндашилади. Мисол тарикасида ТДИУ 1-курс барча кундузги 
бакавлариат йуналишлари учун тузилган ишчи укув режасини куриб чиксак. 
Бунда албатта, 1-курсда талабалар тугри мактабдан келган булиши мумкин, 
уларда эса университет талабаларига куникиш хосил килиши учун мактаб 
программасига хос фанлар утилади. Масалан. Узбекистон тарихи, Узбекистон 
Республикаси Конститутсияси, экология ва шунга ухшаш фанлар. Лекин, шу 
билан биргаликда мутахассисликка тайёрлаш учун Иктисодиёт назарияси, 
мутахассислик тили, Мутахассисликка кириш . каби фанлар хам утилади. 2-3 
курслардан бошлаб эса тулик мутахассислик фанлари утилади.
Университет 
аудиторияларида 
олинган 
назарий 
билимларни 
мустахкамлашнинг асосий йулларидан бири банкларда мутахассислик фанлари 
буйича малакавий амалиётнинг ташкил килинишидир.
Хозирги кунда харакатда булган Давлат таълим стандарта асосида 
тузилган укув режасига асосан ИИ курсдан бошлаб талабалар назарий укиш 
жараёнини амалиёт билан боглаб олиб бориш имкониятига эга. Талабаларнинг 
мутахассислик фанлари буйича олган назарий билимларини амалиёт билан 
боглаш жараёни «оддийдан мурраккабга» тамойили асосида ташкил килинган. 
Талабалариниг амалиётини ташкил килишнинг бу тамойили мохияти шундаки, 
ИИ курсда талаба банклар ва уларнинг фаолияти, хизмат турлари билан 
танишиши учун танишув амалиётига чикадилар. Бу амалиёт дастури нисбатан 
содда булиб, 
талабалар мутахассисликлари буйича, унинг булим ва 
бошкармалари, таркибий структураси ва уларнинг вазифа хамда функтсиялари 
билан танишадилар. И
ИВ курсда талабалар барча укитиладиган мутахассислик фанларни узида 
умумлаштирувчи битирув малакавий амалиёти утайдилар. Бу битирув 
малакавий амалиёт 7 хафтага мулжалланган булиб, бу амалиёт банк 
фаолиятини чукуррок урганишга ундовчи мукаммал дастурга эга. Амалиёт 
давомида талаба банкнинг умумий фаолияти ва мижозлари билан танишади 
хамда бухгалтерия булими, кредит булими, пул муомаласи булими, валюта 
булими фаолияти, кичик бизнесни кредитлаш, лойихаларни молиялаштириш 
буйича дастурда белгиланган вазифаларни бажарадилар ва хисоботлар 
•тузадилар. Малакавий амалиёт талабалар билимини мустахкамлашга, банк 
тизимида кечаётган узгаришларни билишга, талабани банкнинг жамоат 
ишларида катнишишга, узини мутахассис сифатида тутишга, келажакдаги иш 
фаолияти тугрисида тасаввурларга эга булишга имконият яратади.
45


Н азорат ва мулохаза учуй саволлар
1. Укув жараёнини ташкил этишда сунги янгиликлар.
2. Маъруза ва амалий дарслар кандай ташкил этилади?.
3. Укув жараёнида намунавий укув режа ва дастурлар, уларни ишлаб 
чикиш, тасдиклаш хамда амалда куллаш хакида гапириб беринг.
4. Мутахассисликка кириш фанида узига хос хусусиятлар.
4 - м авзу : Т алабаларн ин г м устакил иш лаш лни таш ки л этиш
Режа:
1. Талабаларни укитиш жараёнида мустакил ишларини ташкил килишнинг 
урни.
2. Мустакил ишлари тематикасининг тузилиши.
3. Талабалар билим даражасини оширишда мустакил ишнинг зарурлиги ва 
ахамияти.
4.Мустакил иш талабаларнинг таълим олишдаги асосий жараён сифатида.
5. Китоб устида ишлаш ва унинг боскичлари.
6. Кутубхонадан фойдаланиш йуллари ва ахамияти.
1. Т алабаларн и укитиш ж араёнида м устакил иш ларини таш к и л
кили ш н ин г урни
Президентимиз таъкидлаганларидек, «Баркамол авлод - Узбекистан 
тараккиётининг пойдеворидир».
Инсониятнинг бугунги глобал тараккиёти узагида таълимнинг, айникса, 
олий таълимнинг бекиёс урни бор. Дунё тамаддунинг айни даврдаги энг йирик 
муаммолари турт дастурий йуналиш атрофида жамланган. Булар - тараккиёт, 
атроф -мухит мухофазаси, тинчликни баркарор этиш хамда фан ва техникадир. 
Шуни алохида таъкидлаш зарурки, хеч качон фан ва техника амалиёт билан 
хозиргидек, бирга булмаган эди. Хозирги даврга келиб, мамлакатларнинг 
саноат ва интелектуал тараккиётлари орасида сиёсий-иктисодий мусобака фан 
ва техника, технология ва таълим сохасига утди.
Мамлакатимизда бозор иктисодиётига у™ш жуда куп сохаларни, 
жумладан таълим тизимини хам ислох килишни уз ичига олади ва шу уринда 
1997 йили Республикамизда «Таълим тугрисида» ва «Кадрлар тайёрлаш буйича 
миллий дастур тугрисида»ги Конунлар кабул килинганини таъкидлаш лозим. 
Чунки, кадрларни тайёрлаш вазифаси, мамлкатимизни бугунги ва келажакдаги 
тараккиётни белгилаб берувчи мухим масалалардан бири хисобланади. Миллий
46


дастур тизимли ёндошувга асосланган булиб, унинг учала боскичининг хам 
асосий максади - ракобатдош кадрларни тайёрлашга каратилгандир.
Кадрлар тайёрлаш тизимини ислох килинишини муваффакиятли амалга 
ошириш энг, 
аввало, олий таълимнинг баркарор ва аник максадли 
ривожланишини таъминловчи, ислохотларни амалга оширишнинг муайян йул- 
йурикларини камраб олган меъёрий хужжатларни уз вактида ишлаб чикиш ва 
татбик этишни кузда тутади. Ш у максадда, Олий ва урта махсус мактаб 
муаммолари университет томонидан ишлаб чикилган хамда, Узбекистан 
Республикаси Вазирлар Махкамаси билан келишилган холда Олий ва урта 
махсус таълим Вазири буйруги билан тасдикланган тегишли меъёрий 
хужжатлар амалга киритилмовда.
Талабаларнинг билим олишларини осонлаштириш ва самарали килишнинг 
асосий воситаси - уларни жалб кила олиш хисобланади. Юкорида айтиб 
утилган рейтинг тизими шундай услублардан бири хисобланади, амалий 
дарсларни «уйин» тарзида уташ хам талабаларни фанни урганшига булган 
кизщиш ларини оширувчи услублардан бири хисобланиб келинади. Икгисодий 
фанларни «уйин»лар ёрдамида урганиш услуби 40 йиддан ортик давр 
мобайнида АКД1, Буюк Британия ва Германияда муваффакият билан амалга 
оширилмокда. Айникса, 
бу услубни талабаларга иктисодий билимлар 
пойдеворини берувчи, талабада иктисодиёт тугрисида бир бутун тасаввурни 
билишга имкон берувчи И кти со д и ёт назарияси» фани буйича амалга 
оширилса максадга мувофик буларди.
Хозирги ахборот технологияларини иктисодиётнинг барча сохаларга кириб 
бориши таълим - укитиш жараёнларида хам илгор педагогик услубларни 
куллаш имконини бермокда. Улар каторига XX асрнинг 90-йилларида 
шаклланиб, хозирги шароитда жадал суръатларда таркалиб бораётган 
«Масофавий укитиш» киради.
М асоф авий укитиш - бюджет телекоммуникация воситалари ва 
компьютерларда бажариладиган укитиш жараёни булиб, бюджет жараён икки 
томонлама ахборот алмашув - синхрон ва асинхрон тарзда амалга оширилади, 
хамда унда электрон почтаси, электрон диалог, электрон конференция, 
телефон, телефакс, пейджер, сунъий йулдош алокаси, аудио-видео ва 
телевизион каби воситалар кенг кулланилади. Бюджет укитиш шакли 
анъанавий укитиш шакли урнини олмайди, балки уни тулдиради ва мазмунан 
бойитади. Масофадан укитиш - бу адаптив, модуллик технология булиб, 
педагогик жараёнларни автоматлаштириш имкониятини беради. Бундан 
ташкари, масофадан укитиш талабаларда масъуллик хиссасини кучайтириш 
билан бир пайтда, укитувчини хам мустакил равишда уз билимларни ошириб 
боришга ундайди. Шу билан бирга, масофадан укитишни жорий килишда хам
47


муаммолар 
мавжуд. 
Истикболда 
бюджет 
технология 
мамлакатимизда 
замонавий телекоммуникатсия тармокларини ривожланиш даражасига караб, 
янада кенгрок таркалади ва кадрлар тайёрлаш Миллий дастурини амалга 
оширишда уз урнини олади.
Жахон тажрибасидан маълумки, хар бир индивиднинг аклий камолоти, 
билимдаги фаоллигининг юксаклиги, ижодий фикрлаш кобилиятининг ривожи 
унинг уз устидан кандай даражада мустакил ишлай олишиги богликдир. 
Талабаларни ракобатбардош мутахассислар килиб тарбиялаш, бир томондан, 
уларга билим беришнинг янги шакл ва услубларини кенг жорий этиш, бу 
борада профессор-укитувчиларнинг масъулиятини ошириш, шунингдек етакчи 
хорижий давлатлар тажрибасидан унумли фойдаланишга боглик булса, 
иккинчи томондан, уларнинг мустакил билим олишларининг даражасига хам 
богликдир.

Download 6,14 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   89




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish