Университети с. А. Салихов мутахассисликка кириш


ТДИУ жамоаси ва бошкарув тизими, университет тараккиётининг



Download 6,14 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/89
Sana06.07.2022
Hajmi6,14 Mb.
#750465
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   89
Bog'liq
3-1063

3. ТДИУ жамоаси ва бошкарув тизими, университет тараккиётининг
йуналишлари
Тошкент давлат иктисодиёт университети бугунги кун талабларига жавоб 
бера оладиган укув ва моддий техника базасига, ташкилотлараро заминига э г а
Университет 1200 та замонавий компьютерлар ишлаб турибди. Шулардан 840 
таси интернет тармогига уланган. ТДИУ кутубхонасида етарли даражада укув, 
услубий ва илмий адабиётлар тупланган. Хориждан келтирилган адабиётлар 
хам анчагина.
Хозирда ТДИУ 509 та профессор укитувчи ходимлар хизмат килади, 
шулардан 45 та фан доктори, 30 профессор ва 182 фан номзоди, 104 та 
дотсентлар талабаларга сабок беради.
Тошкент давлат иктисодиёт университети жахон иктисодиёти фанининг 
ютукларидан 
хамда банк-молия 
йуналиши 
буйича кадрлар 
тайёрлаш 
сохасидаги тажрибалардан бахраманд булиш ва унга уз хиссасини кушиш 
максадида АКШ, Германия, Англия, Франтсия, Туркия ва бошка куплаб
16


хорижий, шунингдек МДХ мамлакатларининг университет ва институтлари 
билан узвий алока урнатган ва хамкорлик килмокда.
1995 йилдан бошлаб институтда иктисодчиларни тайёрлашнинг икки 
боскичли тизимига утилди. Биринчи боскичда турт йил давомида бакалаврлар 
тайёрланади. Иккинчи боскичда бакалавр дипломини олган иктидорли ёшлар 
икки йиллик магистратурадаукийдилар.
Тошкент давлат иктисодиёт университета бозор иктисодиёти шароитида 
мамлакатимизнинг барча 
ташкилотлари учун 
Ташки иктисодий фаолият, 
Миллий банки ва унинг жойлардаги шахобчалари бухгалтерия ва аудит 
хизматлари, сугурта, солик ва соликка тортиш инспектсиялари, биржалар, 
турли мулк шаклидаги корхоналар ва муассасалар эхтиёжларини кондиришга 
мужалланган 
малакали 
бакалавр-иктисодчи, 
магистр-иктисодчиларни 
тайёрлайди.
4. Т Д И У нинг кад рлар тай ёрлаш м иллий дастурини баж ариш да урни, 
роли ва келаж акдаги вазиф алари
Узбекистоннинг кадрлар тайёрлаш миллий дастурида хар томонлама камол 
топган, жамиятда, турмушга мослашган, таълим ва касб хунар дастурларини 
онгли равишда танлаш, кейинча пухта узлаштириш учун ижтимоий, сиёсий, 
хукукий, психологик ва бошка тарздаги шароитлар яратишни, жамият, давлат 
ва оила олдида уз жавобгарлигини хис этадиган фукароларни тарбиялашни 
назарда тутади.
Бу конунга асосан Узбекистан таълим системасини тубдан кайтакуриш ва 
такомиллаштириш назарда тутилган булиб, у мустакил Узбекистонни гуллаб 
яшнашига, унинг куч-кувватини оширишга ва довругини бутун дунёга 
таркатишга лойик булган мутахассисларни тайёрлашга каратилган.
Юкори малакали мутахассисларни тайёрлашда таълим хакидаги конунда 
курсатилган 
ташкилий 
услублардан 
ташкари 
талабаларнинг 
фанларни 
мукаммал узлаштиришни осонлаштирувчи янги замонавий услубларни жорий 
килиш, укув жараёнини компьютерлаштириш, фанни амалиёт билан узвий 
равишда 
боглаб 
укитишни 
хам 
жорий 
килиш 
керак 
булади. 
Мутахассислигингиз банк сохаси булганлиги сабабли энди банк тугрисида 
кискача изох бериб утамиз.
Банк деб пул маблагларини йигувчи, саклаб берувчи, кредит-хисоб ва 
бошка воситачилик оператсияларни бажарувчи муассасаларга айтилади. Товар 
пул муносабатларининг булиши ва уларнинг ривожланиб бориши барча 
иктисодий-ижтимоий тузилмаларда банкларнинг булишини такозо килади. 
Банклар урта асрларда пулдорлар томонидан пулни кабул килиб олиш ва бошка
17


давлат, шахар пулига алмаштириб бериш асосида келиб чиккан. Кейинчалик 
пулдорлар узнинг буш турган маблагларидан фойда олиш максадида уларни 
вактинча фойдаланишга маблаг зарур булган субъектларга карзга беришган. Бу 
хол пул алмаштирувчи пулдорларнинг банкирларга айланишига олиб келган.
Банк сузи италянча «банка» сузидан олинган булиб, стол аникроги «пуллик 
стол» 
деган маънони англатади. 
Урта асрларда италялик пулдорлар 
хамёнларидаги, идишлардаги тангаларни стол устига куйиб хисоб-китоб 
килганлар. Банклар пайдо булишининг нуктаси булиб, ХИИ асрда Флорентсия 
ва Венетсияда ташкил килинган кичик жиробанклар хисобланади. Кейинчалик 
шундай банклар Амстердамда, Гамбургда, Миланда, Нюренбергда, Генуяда 
вужудга келган. Бу банклар асосан мижозлари-савдогарлар хисобланган. Улар 
уртасида накд пулсиз хисоб-китобларни олиб борган. Бу банклар уз 
мижозларини монеталар таркиби бузилиши туфайли зарар куришдан химоя 
килган. Улар хисобларни маълум суммадаги кимматбахо металлни ифодаловчи 
махсус пул бирлигида олиб боришган, узларинг буш пул маблагларини 
жиробанклар давлатга карзга, чет эл савдогарларига ссудага берган.
Англия банк тизими юзага келган ва ривожланган биринчи давлат 
хисобланади. 
Англия 
банкирлари 
олтин 
билан 
шугулланувчилар 
ва 
савдогарлардан келиб чиккан.
Тарихда биринчи юзага келган банк Англия банки хисобланиб, у 1694 йилда 
актсионер банк сифатида ташкил булган. Бу банк актсионер-емиссион банк 
булиб, унга давлат томонидан банкнотлар чикаришга рухсат берилган. 
Кейинчалик саноат ривожланиши билан банклар бошка мамлакатларда хам 
ташкил килиниб борган. Банкларнинг келиб чикиши ва ривожланиши ишлаб 
чикариш билан боглик харажатлар ва талабларнинг ошиши савдо капитали 
айланишининг 
тезлашуви 
билан 
боглик 
булган. 
Натурал 
хужалик 
муносабатларининг тугаши савдо-сотик муносабатларининг ривожланиши 
пуллик хисоб-китоблар олиб боришга, кредитнинг ривожланишига йул очди. 
Ишлаб чикаришни ривожлантириш ёлланма мехнатнинг жалб килинишига 
олиб келган, ёлланма мехнат учун хакнинг пул шаклида туланиши, доимий пул 
айланишини юзага келтирди. Пул айланиши эса, банк томонидан бошкариш 
жуда зарур эди. Шундай килиб банклар маблагларини йигиш ва таксимлаш 
оркали ссуда капитали харакатини бошкара бошлади. Ссуда капиталистдан 
фаркли уларок банкир тадбиркор сифатида уз ишлаб чикариш фаолиятини олиб 
борган. Агар саноат сохасидаги пулдор уз капиталини, саноатга, савдогар 
савдога куйса, банкир уз капиталини банк ишига куяди. Ссуда капиталиста 
асосан уз буш капитални карзга берса, банкирлар асосан четдан келган 
маблагга таянади. Ссудага маблаг берувчи пулдорнинг даромади ссуда фоизи 
булса, банкирнинг даромади - банк фойдаси хисобланади. Банклар корхона
18


ташкилот, давлат муассасалари, ахоли буш пулларини жалб килиш оркали 
катта хажмдаги капитални уз кулларида жамлайдилар ва даромад келтирувчи 
капитал харакатини бошкариб борадилар. Банкларнинг йириклашуви ва улар 
фаолиятининг такомиллашуви 
уларнинг 
махсус 
корхоналар 

кредит 
муассасаларига айланишига олиб келади. Шундай килиб, банк фаолияти 
уз
хужжатида мавжуд бу буш маблагларни жалб килиш ва ссуда капиталини 
таксимланишини уз ичига олади. Банк уз фаолияти давомида маълум даромадга 
эга булади. Бу даромад банк жалб килинган ресурсларга тулайдиган фоиз билан 
жойлаштирилган ресурслар билан оладиган фоиз уртасидаги фарк (маржа)дан 
иборат булади.
Банк иш бажарадиган функтсиялар уларнинг бажарадиган вазифаларига 
Караб турли хил булиши мумкин. Банк тизими микиёсида олиб карайдиган 
булсак банклар куйидаги функтсияларни бажаради:
• вактинча буш турган маблагларни йигиш ва капиталга айлантириш
• кредит муносабатларида воситачилик килиш
• тулов жараёнларида воситачилик килиш
• муомилага кредит воситаларини чикариш
Иктисодиётдаги вактинча буш турган маблагларни йигиш ва уларни 
капиталга айлантириш - банкларнинг илк фуктсияларидан бири хисобланади. 
Бу функтсиянинг амалга оширилиши натижасида бир томондан, хукукий ва 
жисмоний шахслар жалб килинган маблаглари буйича маълум мивдорда 
даромадга эга буладилар, иккинчи томонидан, бу маблаглар банкларнинг 
кредитлаш кудратини ташкил килади ва шу ресурсларга асосланган холда 
банклар ссуда оператсияларини олиб борадилар. Вактинча буш маблаглар 
банклар иштирокисиз бир корхона томонидан иккинчи корхонага вактинча 
фойдаланишга бериладиган булса, бу муносабатларни ташкил килишда маълум 
Кийинчиликлар юзага келиши мумкин:
• кредитга суралаётган сумма билан кредитга берилиши мумкин булган 
сумма уртасида номутаносиблик булиши;
• ортикча буш маблагга эга булган корхонанинг маблагларни вактинча 
фойдаланишга 
берадиган 
муддати 
маблаг 
зарур 
булган 
корхонани 
кониктирмаслиги;
• банклар иштирокисиз корхоналарни тугридан-тугри кредитлашда карз 
берувчи карз олувчи корхонанинг молиявий ахзолини тулик ургана олмаслиги 
мумкин. Карз олувчининг туловга лаёгатсиз булиши кредитор корхонанинг хам 
молиявий ахволини ёмонлашувига ва бошка салбий окибатларга олиб келиши 
мумкин. Халк хужалигидаги барча буш пул маблагларининг банк томонидан 
йигилиши натижасида вужудга келадиган кредит ресурслари хисобидан карз 
олувчи корхонага зарур булган суммалар, зарур булган муддатда кредит
19


беришга имконият яратилади. Ундан ташкари, банк корхоналарининг туловга 
лаёгатлилигини хар томонлама ташкил килиши, уларнинг молиявий ахволини 
якколрок бахолаб бера олиши мумкин.
Иктисодий ривожланишнинг усиши банк кредитининг кулланилиши 
куламини кенгайтириб боради. Кредит факатгина хар кунги фаолият билан 
боглик ишлаб чикариш ва муомила жараёнининг киска муддатли эхтиёжлари 
учун эмас, балки узок муддатли капиталга булган эхтиёжни коплашга 
йуналтиради.
XX аср 60-йилларидан бошлаб банклар йирик мижозларга хизмат 
курсатишга ихтисослаша борди. Бу максадни амалга ошириш учун банклар 
маблагларни жалб килиш микёсини, истеъмол учун кредитлар бериш куламини 
кенгайтирди. Туловнинг воситачилик функтсиясида банклар уз мижозларининг 
топширикларига асосан тулов жараёнини амалга оширади. Хис°б варакаларига 
маблагларни кабул килади, пул тушумларининг хисобини олиб боради, 
мижозларга пул маблагларини беради.
Хисоб-китобларнинг 
банк 
оркали 
олиб 
борилиши 
муомила 
харажатларининг камайишига олиб келади. Мижоз мамлакат ичида ва бошка 
мамлакат билан кийинчиликсиз уз маблагларини банк оркали уз хисоб 
варакасидан бошка корхона хисоб варакасини ёки бошка мамлакат банкига 
утказиши 
мумкин. 
Муомилага 
кредит 
воситаларини 
чикариш. 
Банк 
кредитининг манбаи вактинча буш маблаглар ва капитал булиб колмасдан, 
кредит асосида чек-депозит эмиссияси амалга оширилади. Банк томонидан 
бериладиган кредит микдори мавжуд жамгармалардан куп булса, банк чек- 
депозит эмиссиясини амалга ошириш мумкин. Ундан ташкари, кредит 
ёрдамида муомилага накд пуллар - банкнотлар чикарилади.
Банк кредит пуллар чикариш депозитлар яратиш йули билан тулаконли 
пуллар урнини босувчи кредит воситаларини вужудга келтиради.
Узбекистонда банк тизимининг шаклланиши ва ривожланиши мамлакат 
рахбарияти томонидан ишлаб чикилган бозор иктисодиётига утиш тамойиллари 
асосида боскичма-боскич амалга оширилмокда. Шу билан бирга, банк тизимида 
бозор ислохотлари иктисодиётнинг бошка сохаларга нисбатан бирмунча 
жадалрок суръатлар билан руй берди.

Download 6,14 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   89




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish