Университети кимё – технология факультети

ТАЛАБА-ЁШЛАРНИ ТАРБИЯЛАШДА КИМЁ ФАНИНИНГ ЎРНИ 
Элмурадов Б. 
Тошкент давлат транспорт университети 
e-mail: 
[e-mail]
 
Ҳозирги таҳликали даврда талаба-ёшларни тарбиялаш долзарб масала 
бўлиб қолмоқда. “Тарбия қанча мукаммал бўлса, халқ шунча бахтли 
яшайди”, дейишади донишмандлар. Тарбия мукаммал бўлиши учун эса 
бўшлиқ пайдо бўлишига мутлақо йўл қўйиб бўлмайди. Барчамизга аёнки, 
ҳозирги кунда дунё миқёсида рақобат, қарама-қаршилик ва зиддиётлар 
тобора кескин тус олмоқда. Диний экстремизм, терроризм, гиёвандлик, одам 
савдоси, ноқонуний миграция каби хавф – хатарлар кучайиб, одамлар асрлар 
давомида амал қилиб келган эътиқодлар, миллий қадриятларга путур 
етказмоқда. 
Республикамиздаги ислоҳотлардан бири талаба-ёшлар масаласи 
долзарб муаммалардан биридир. Президент Шавкат Миромоновичнинг БМТ 
Бош Ассам-блеяси 72-сессиясида сўзлаган нутқида мамлакатимизда илм-фан 
ва таълимни ривожлантириш замонавий кадрлар тайёрлаш бўйича улкан 
ишлар амалга оширилаётгани ва ёшларга оид давлат сиёсатининг мазмун – 
моҳияти, Ўзбекистон ёшлар иттифоқининг ёшлар ҳуқуқ манфаатларини 
таъминлаш борасидаги фаолияти ҳақида сўз юритди [1]. 
Ёшларни тарбиялашда у ўрта таълим мактабидами, ўрта махсус касб 
ҳунар таьлимидами, олий таълим муассасасидами ҳар қандай фаннинг ўз 
ўрни бор. Шу жумладан, кимё фанининг ҳам талаба-ёшларни маънавий, 
ахлоқий ва ақлий тарбиялашда аҳамияти катта. Республикамизда кимё 
саноатининг ўрни, ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар, нефть ва газнинг халқ 

---

453
хўжалигида, айниқса транспорт соҳаларида ишлатилиши талаба-ёшларга 
маънавий, ахлоқий, ақлий тарбияга боғлаб тушунтириб берилади [2]. 
Кимё фанининг ўқитилишида маъруза, амалий ва лаборатория ишлари 
ўтказилиши талаба-ёшларни кимё фанига бўлган қизиқишини ошириш, 
ватанга бўлган меҳрини кучайтириш ишлари бирга олиб борилади. Талаба-
ёшларга бундай тарбиявий ишларни сингдириб боришда устоз-
мураббийларнинг ўрни муҳим аҳамият касб этади [3].
Талаба-ёшларда қуйидаги комиллик элементлари бўлмоғи лозим: 1. 
Илмий дунё қараш. 2. Кийиниш маданияти. 3. Атроф муҳитга ҳушёр 
муносабатда бўлиши. 4. Овқатланиш одоби ва бошқалар.
Талаба-ёшлар ҳаво, сув, тупроқ ва озиқ маҳсулотларининг қадр – 
қимматини англаши, уларни асраб – авайлаши ва кимёвий жиҳатдан мақсадга 
мувофиқлигини англаб олиши учун кимё фани ва унинг технологияси катта 
таъсир кўрсатади. Истеъмол қилинадиган озиқ маҳсулотларининг кимёвий 
таркиби ва пластик ҳамда энергетик қийматини англаш учун ҳам кимёнинг 
ёрдами зарур. Кийим – кечак, уй – жой ва инсоннинг маиший турмуш 
шаротида кимёнинг хизмати беқиёс. Лак-бўёқлар, дори воситалари, табиий 
ва сунъий ҳамда синтетик воситаларни кимёнинг аралашувисиз тасаввур 
қилиб бўлмайди. Кимёнинг ёрдамисиз саноат, қишлоқ хўжалиги, транспорт 
ва қурилиш, тиббиёт ва фармацевтика ривожланмайди.
Ёшларнинг хизматига ярайдиган электрон қурилмалар, қоғоз ва бошқа 
ўқув воситалари, катта-кичик зарурий товарлар кимёнинг маҳсулотлари. 
Замонавий одамларнинг турмуш тарзи ва маданияти, ахлоқ-одоби ва моддий 
фаровонлиги кимёнинг ёрдамисиз тўлақонли ва тўкис бўлмайди. Кимёвий 
модда ва материалларсиз одамларнинг турмуш тарзи ва маданияти, тўқлиги 
ва фаровонлиги етарли бўлмайди.
Инсонларнинг 
озиқ-овқат, 
кийим-кечак, 
зеб-зийнатга 
бўлган 
талабларини тўла қондиришга уларнинг моддий ва маънавий савиясини 
оширишда кимё фани самарали хизмат қилиб келмоқда. Бугунги кунда инсон 
ҳаётининг бирор соҳасини ҳам кимёнинг ёрдамисиз тасаввур қилиш қийин.