Universiteti iqtisodiyoti

Oʻzbekiston qoʻllagan choralar Mazkur omillar global iqtisodiyotning bir qismi boʻlgan Oʻzbekiston iqtisodiyotiga ham muayyan darajada taʼsir qilmoqda. Bu esa, oʻz navbatida, ushbu holatning salbiy taʼsirlarini yumshatish boʻyicha samarali oldini oluvchi choralar koʻrishni taqozo etdi.
Epidemiologik vaziyatdan kelib chiqib, maqsadli cheklov choralarini qoʻllash natijasida iqtisodiyot tarmoqlari faoliyatiga imkon yaratildi. Ayrim xoʻjalik yurituvchi subyektlarni qoʻllab-quvvatlash maqsadida bojxona boji hamda soliq toʻlovlari boʻyicha imtiyozli tizim joriy qilindi. Mazkur chora-tadbirlar va yaratilgan qulay shart-sharoitlar milliy iqtisodiyotning nisbatan barqaror rivojlanishi hamda real sektor korxonalarining odatiy faoliyatga qaytishi va ishlab chiqarish hajmining koʻpayishida muhim rol oʻynadi. Bu borada Prezidentimiz tomonidan 2020-yil 19-martda “Koronavirus pandemiyasi va global inqiroz holatlarining iqtisodiyot tarmoqlariga salbiy taʼsirini yumshatish boʻyicha birinchi navbatdagi chora-tadbirlar toʻgʻrisida”gi, 2020-yil 3-aprelda “Koronavirus pandemiyasi davrida aholi, iqtisodiyot tarmoqlari va tadbirkorlik subyektlarini qoʻllab-quvvatlashga doir qoʻshimcha chora-tadbirlar toʻgʻrisida”gi, 2020-yil 27-aprelda “Koronavirus pandemiyasi davrida aholi va tadbirkorlik subyektlarini qoʻllab-quvvatlash boʻyicha qoʻshimcha chora-tadbirlar toʻgʻrisida”gi hamda 2020-yil 18-mayda “Koronavirus pandemiyasi davrida aholi va tadbirkorlik subyektlarini qoʻllab-quvvatlash boʻyicha navbatdagi chora-tadbirlar toʻgʻrisida”gi, 2020-yil 20-iyulda “Koronavirus pandemiyasining salbiy taʼsirini kamaytirish uchun aholi, tadbirkorlik subyektlari, umumiy ovqatlanish, savdo va xizmatlar sohasini qoʻllab-quvvatlashning qoʻshimcha chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi farmonlar qabul qilingani ayni muddao boʻldi.
Oʻz vaqtida amalga oshirilgan taʼsirchan choralar tufayli mamlakatimizda pandemiyaning salbiy oqibatlariga qaramasdan ayrim davlatlarga nisbatan sezilarli darajada iqtisodiy oʻsishga erishildi. Xalqaro valyuta fondi (XVF) maʼlumotlariga koʻra, yalpi ichki mahsulotning oʻsishi 2018-yilda 5,4 foizni, 2019-yilda esa 5,6 foizni tashkil etdi. Pandemiya taʼsiri natijasida mazkur koʻrsatkichning taxminan 0,7 foizgacha pasayishiga qaramay, XVF mintaqada YAIM oʻsishini 2025-yilgacha 5,5-6 foiz darajasida prognoz qilmoqda. Mustaqil Davlatlar Hamdoʻstligi (MDH) mamlakatlari orasida Oʻzbekiston 2020-yilda ijobiy oʻsish surʼatlarini saqlab qolgan uchta davlatdan bittasi hisoblanadi. Xususan, 2020-yil yakunlari boʻyicha Oʻzbekistonda YAIMning oʻsishi 1,6 foiz, Turkmanistonda 5,9 foiz, Tojikistonda 4,5 foiz koʻrsatkichda saqlanib, MDHning qolgan mamlakatlarida esa 2019-yildagiga nisbatan pasayish tendensiyasi qayd etilgan. Bu holatga pandemiya sharoitida mamlakatimiz hukumati tomonidan milliy iqtisodiyotni qoʻllab-quvvatlashga qaratilgan muhim chora-tadbirlar qoʻllanishi ijobiy taʼsir koʻrsatdi.
Pandemiya sharoitida mamlakatimizda makroiqtisodiy barqarorlik va iqtisodiy oʻsishni saqlashga xizmat qilgan asosiy omillar sifatida quyidagilarni qayd etish mumkin:
soʻnggi yillarda iqtisodiyot tarmoq hamda sohalarida ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik jihatdan yangilash ishlari faol tarzda olib borilganligi hamda yuqori texnologiyali ishlab chiqarishlar tashkil etilganligi;
tashqi savdoni erkinlashtirish hamda valyuta siyosati barqarorligini taʼminlash borasidagi chora-tadbirlarning samarali tarzda amalga oshirilganligi;
moliya, pul-kredit siyosati boʻyicha taʼsirchan mexanizmlarning amaliyotga tatbiq etilganligi;
xususiy sektorni rivojlantirish boʻyicha imtiyozli tartiblarning joriy qilinganligi;
barqaror oltin-valyuta zaxirasining shakllantirilganligi;
puxta oʻylangan tashqi qarzlar siyosatini amalga oshirish hamda jalb qilingan xorijiy investitsiya va kreditlardan samarali foydalanish asosida mablagʻlarning istiqbolli loyihalarni amalga oshirishga yoʻnaltirilganligi;
tashqi iqtisodiy faoliyatni ragʻbatlantirish, yetakchi xalqaro va xorijiy moliyaviy institutlar bilan aloqalarni kengaytirish borasida muhim islohotlarning amalda qoʻllanilganligi;
aholini samarali ijtimoiy qoʻllab-quvvatlash hamda daromadlari keskin pasayib ketishining oldini olish, yangi ish oʻrinlarini yaratish borasida yuqori natijalarga erishilganligi va boshqalar.