Universiteti harbiy kafedrasi «Himoyaga ruxsat etilsin» tdpu harbiy kafedrasi boshlig‘i podpolkovnik L. Davirov

Saf tayyorgarligi mashg‘ulotlari uchun maydon (plats). 
Saf tayyorgarligi mashg‘ulotlari uchun maydon asfaltli yoki betonli 
bo‘lishi mumkin. Maydonchaning hajmi bir vaqtning o‘zida sinfning barcha 
o‘quvchilari bilan mashg‘ulot o‘tkazishga imkon berishi lozim. Maydonga 
yaxshi ko‘rinadigan chiziq bilan belgilar qo‘yiladi. Maydonchani perimetri 
bo‘ylab 0,7 x 1,5 m xajmdagi shitlarga asosiy saf usullari tasviri qo‘yiladi. 
O‘rgatish jarayonida o‘zini nazorat qilish va ust-boshni to‘g‘rilash uchun 
maydon chegarasiga oyna qo‘yilishi mumkin. Bundan tashqari o‘quv yurti 

---

hajmida yuk avtomashinasi kuzatuv maketi o‘rnatilishi mumkin. Unda 
o‘quvchilar mashinaga chiqish va tushish usullarini mashq qiladilar. Qurol 
bilan saf usullarini o‘rganish uchun, bir seksiyaga etadigan qurol maketlari 
bo‘lishi kerak.
O‘q otish joyi (tir). 
O‘q otish joyi (tir) deb, o‘q otar qurollardan o‘q otishni xavfsiz o‘tkazish 
uchun mo‘ljallangan bino yoki xududdagi maxsus joyga aytiladi. O‘q otish 
joyini maxsus qurilgan binoda, shu maqsad uchun qayta qurilgan binoda yoki 
jixozlangan xudud (ochiq joyda) joylashtirish mumkin. 
Xavfsizligi bo‘yicha tirlar uch turga bo‘linadi; 
- yopiq; 
- yarim yopiq; 
- ochiq 
Barcha o‘q otish tirlari o‘q otish paviloni va o‘t ochish zonasi (qismi)dan 
iborat bo‘ladi. O‘q otish pavilonining hajmiga qarab, u erda qurol tozalash 
xonasi, o‘q otishni nazariy o‘rganish sinfi va boshqa xonalar bo‘lishi mumkin. 
Bu xonalarning soni va hajmi tirning turi, uning kattaligi va loyihadagi 
sharoitlarga bog‘liq bo‘ladi.
O‘t ochish zonasi - bu o‘t ochish chizig‘i bilan o‘qni tutib qoluvchi 
moslamalar o‘rtasidagi ochiq joydadir. U to‘la xolda yoki qisman tepadan va 
yon tarafdan o‘qni o‘tkazmaydigan to‘siqlar bilan chegaralangan bo‘lishi 
kerak. Tirlar 25, 50 yoki 100 metr bo‘lishi mumkin. Tirda o‘t ochish kursidan 
quyidagi ko‘chirmalar osib qo‘yiladi. 
- avtomatdan boshlang‘ich mashqni bajarish bo‘yicha shartlar va uning 
xususiyatlari; 
- o‘q otishni o‘tkazishdagi xavfsizlik qoidalari. 
Bundan tashqari, tirda maxalliy sharoitlarni xisobga olgan xolda ishlab 
chiqilgan xavfsizlik qoidalari, o‘q otish rahbarining majburiyatlari va kichik 

---

kalibrli vintovkadan otish shartlari ham osib qo‘yiladi. O‘t ochish chizig‘i 
yaxshi ko‘rinadigan chiziqlar yoki yozuvlar bilan belgilanadi.