Universiteti harbiy kafedrasi «Himoyaga ruxsat etilsin» tdpu harbiy kafedrasi boshlig‘i podpolkovnik L. Davirov

2.2. O‘quv yurtlarida chaqiriqqacha harbiy ta’lim fanining o‘quv-moddiy 
bazasi va moddiy-texnik ta’minotning mashg‘ulotlar samaradorligiga 
ta’siri. 
O‘zbekiston Respublikasining «Umumiy harbiy majburiyat va harbiy 
xizmat to‘g‘risida» gi qonuni bilan amalga kiritilgan CHHT harbiy ta’limning 

---

majburiy davlat shakli bo‘lib xisoblanadi va yoshlarni O‘zbekiston 
Respublikasi Qurolli Kuchlaridagi harbiy xizmatga tayyorlash tizimining 
muxim qismini tashkil etadi. CHHTni samaradorligi ko‘p jixatdan o‘quv 
tarbiyaviy jarayonini qanday tashkillanganligi va amalga oshirilayotganligiga 
bog‘liq. Uning asosiy to‘ldiruvchilari bo‘lib, quyidagilar xisoblanadi: ilmiy 
asoslangan o‘quv dasturi, mashg‘ulotlarning optimal uslublari va ularga 
muvofiq bo‘lgan o‘quv moddiy baza. YUqorida ko‘rsatib o‘tilgan birinchi ikki 
to‘ldiruvchining ahamiyatini kamsitmagan xolda, shuni aytib o‘tish kerakki, 
harbiy ta’limda eng asosiy xal qiluvchi o‘rinni o‘quv-moddiy baza egallaydi. 
Bu birinchi navbatda CHHT ni o‘ziga xos xususiyatlari, uning o‘quv jarayonini 
ko‘p qirraligi va amaliy yo‘nalishga ega ekanligi bilan tushuntiriladi. Masalan: 
o‘quv qurollari bo‘lmasa uni o‘rganish mumkin emas va xokazo. 
CHHT dasturiga muvofiq har bir o‘quv yurtida o‘quv moddiy 
bazaning quyidagi elementlariga ega bo‘lish tavsiya etiladi: 
1.
CHHT xonasi; 
2.
Qurol saqlash xonasi; 
3.
Saf tayyorgarligi mashg‘ulotlari uchun maydon; 
4.
Otish tiri; 
5.
Taktik tayyorgarlik va fuqarolar muhofazasi bo‘yicha mashg‘ulotlar 
uchun o‘quv maydonchasi; 
6.
O‘q otish qoida va usullarini amaliy o‘rganish joyi; 
7.
Soqchi majburiyatlarini amaliy o‘rgani joyi; 
8.
Posbon majburiyatlarini amaliy o‘rganish joyi; 
9.
Qurolni tozalash va moylashni o‘rganish uchun joy; 
10.
Gimnastika shaharchasi va to‘siqlar majmui; 
11.
O‘qituvchilarning 
harbiy 
vatanparvarlik 
tarbiyasi 
bo‘yicha 
ko‘rgazmali tashviqot vositalari; 
12.
Jangovar va mexnat shuxrati muzeyi yoki xonasi. 

---

O‘quv dalasi va maydonlarda, shuningdek o‘quv shaharchasi xududida 
o‘z navbatida, o‘quv joylari yaratiladi. Masalan, o‘q otish qoida va usullarini 
amaliy o‘rganish maydonchasida o‘quvchilar har xil xolatlardan otishga 
tayyorgarlik, nishonga olish o‘quv granatalarini uloqtirish, avtomatni yoyish 
va yig‘ish o‘quv moddiy bazasini barcha elementlari faqat o‘quv jarayonida 
emas, balki safdan va sinfdan tashqari ishlar vaqtida ham keng qo‘llaniladi.