Universiteti geografiya kafedrasi 5610200-Mexmonxona

Yaqin Sharq mintaqasiga qilingan tashriflar va ulardan kelib tushgan tushumlar dinamikasi. 1970-2002 yillar

Yillar	Turstik tashriflar mln. kishi	O‘rtacha yillik o‘zgarish %	Jahon tu-rizm tash-riflari ichidagi ulushi %	Turistik tashriflar-dan tushgan tushum (mlrd. AQSH dol.)	O‘rtacha yillik o‘zgarish %	Jahon turizm tashriflari ichidagi ulushi %
1970	1.864	-	1.12	0.404	-	2.26
1975	3.520	88.84	1.58	0.733	81.44	1.80
1980	5.992	70.23	2.08	3.470	373.4	3.36
1985	6.240	4.17	1.89	4.803	38.41	4.14
1986	5.132	-17.76	1.51	4.032	-16.05	2.87
1987	5.431	5.83	1.48	5.305	31.57	3.08
1988	6.961	28.17	1.73	5.051	-4.79	2.54
1989	7.519	8.02	1.74	5.434	7.58	2.55
1990	7.444	-1.0	1.63	5.127	-5.65	1.99
1991	6.674	-10.34	1.46	4.279	-16.54	1.64
1992	7.921	18.68	1.64	5.398	36.15	1.82
1993	7.200	-9.1	1.44	4.996	-7.45	1.54
1994	9.868	37.6	1.81	5.107	2.22	1.47
1995	13.705	38.88	2.42	7.187	40.73	1.80
1996	15.144	10.5	2.55	8.243	14.70	1.94
2000	24.000	13.2	3.49	12.341	13.50	2.60
2001	23.600	-1.3	3.45	11.667	-52	2.53
2002	27.600	16.7	3.90	12.963	10.0	2.73

MANBA: Butun jahon turizm tashkiloti.

Saudiya Arabistoniga Islom dinining muqaddas shaharlarini ziyorat qilish va farz amallaridan biri xaj va umraga Makka va Madina shaharlariga har yili bir necha million musulmonlar kelib ketishadi. Bu mamlakatda asosan diniy turizm nihoyatda rivojlangan.

Yaqin Sharq mintaqasidagi ikkinchi xalqaro turizm rivojlangan mamlakat Birlashgan Arab Amirliklari (BAA). Bu mamlakatga 2002 yilda Yaqin Sharq mintaqasiga qilingan xorijiy turistik tashriflarning 19.7%i. xalqaro turizm tushumlarining 10.2%i to‘g‘ri kelgan. 2001 yilga nisbatan 2002 yilda xorijiy turistik tashriflar bo‘yicha 31.7% ga. xalqaro turizm tushumlari bo‘yicha 24.8% ga o‘sish kuzatilgan.
Mintaqadagi xalqaro turizm markazlaridan biri hisoblanmish yana bir mamlakat Misr Arab Reapublikasidir. Bu davlat nihoyatda qadimiy va boy tarixga ega. Bu mamlakatda turizm va xizmat sohalari milliy daromadning muhim tarmoqlari hisoblanadi. 2002 yilda mintaqa bo‘yicha xorijiy turistik tashriflarning 17.8%i. xalqaro turizm tushumlarining 29%i bu mamlakatga to‘g‘ri kelgan. Shuningdek Suriya mamlakatiga tashriflarning 10.2%i. tushumlarining 10.5%i. Iordaniya mamlakatiga tashriflarning 5.8%i. tushumlarining 6.1%i. Isroil mamlakatiga tashriflarning 8.7%i. tushumlarining 11.1%i. Baxreyn mamlakatiga tashriflarning 13.6%i. tushumlarining 17.1%i. Livan mamlakatiga tashriflarning 3.5%i. tushumlarining 7.9%i to‘g‘ri kelganligi kuzatilgan.
Mintaqada xalqaro turizm tashriflarining 65-70%i Saudiya Arabistoni. Birlashgan Arab Amirliklari va Misr mamlakatlariga to‘g‘ri keladi. Xalqaro turizm tushumlarining 70-75%i ushbu mamlakatlarga to‘g‘ri keladi.
Yaqin Sharq mintaqasi xalqaro turizm bozorini ta‘minlovchi asosiy mamlakatlar Misr.
Saudiya Arabistoni. Iordaniya. AQSH. Germaniya. Buyuk Britaniya. Frantsiya. va Tinch okeani mintaqasi mamlakatlari.
Yaqin Sharq mintaqasidagi siyosiy beqarorlik natijasida. doimiy ravishda xalqaro turizm harakatlarida tebranishlar kuzatilmoqda. Fors qo‘ltig‘idagi siyosiy vaziyat nafaqat Iroq mamlakatini. Saudiya Arabistoni hamda Iordaniya va Misr mamlakatlariga qiliniadigan xorijiy tashriflarni 40% ga kamayishiga olib keldi.
Keyingi yillarda ham butun davr mobaynida Fors qo‘ltig‘ini o‘z ichiga olgan Yaqin Sharq asosiy «olovli nuqta» bo‘lib keldi. Bu yer sayyoramizning turli madaniyat va dinlari juda murakkab holda yonma-yon shakllangan asabiy ziddiyatlar tugunidir. Bu yerda faqat arab mamlakatlari bilan Isroilnigina emas. balki boshqa ko‘plab davlatlarning ham manfaatlari o‘zaro to‘qnashgan.

2. Misr Arab Respublikasi turizmi

Misr ikki qit‘ada. Afrikaning Shimoliy-Sharqiy qismi va Osiyoning Sinay yarim orolida joylashgan Yaqin Sharqdagi qadimiy davlat. Misr Arab Respublikasi hududi 1.001.450 kv. km. bo‘lib. 63 millionga yaqin aholi yashaydi. Poytaxti – Qohira. 6.8 mln. kishi istiqomat qiladi. Asosiy yirik shaharlari: Iskandariya va Port-Said. Aholisining 98% arablar bo‘lib. 2 minga yaqin misrlik chet ellarda istiqomat qiladi. Arab tili rasmiy til hisoblanadi. asosiy aholi islom diniga e‘tiqod qiladi.
Misr 1922 yil 28 fevralda mustaqillikni qo‘lga kiritgan. Milliy bayram 23 iyul‘ «Inqilob kuni» (1952 yildan boshlab). Misr Respublika bo‘lib. amaldagi konstitutsiya 1971 yilning 11 sentyabrida qabul qilingan. unga referendum natijasida 1980 yilning 22 mayida ba‘zi bir o‘zgartirishlar kiritilgan. Davlat boshlig‘i Prezident hisoblanadi va olti yilga saylanadi.
Bu davlat nihoyatda qadimiy va boy tarixga ega. Tarix otasi Gerodot: «Misrni Nil yaratgan» deganda nechog‘li haq bo‘lgan. chunki mamlakat aholisining 90% dan ortig‘i shu daryo vohasida istiqomat qiladi. SHuni eslatib o‘tish kerakki. Nil daryosi jahondagi eng uzun (6671 km) daryodir.
Misr uzoq yillar o‘z boshidan mustamlakaChilik hukmronligini kechirgan davlat. 1882 yili inglizlar tomonidan mustamlaka qilingan. 1914 yildan (Protektorat) yarim mustamlaka. deb e‘lon qilinadi. 1952 yildan Kamol Abdul Nosar (1918-1970) boshChiligidagi mustaqil taraqqiyot yo‘liga o‘tadi. 1958 yilning fevralida Suriya va Misr birlashib Birlashgan Arab Respublikasi (BAR) deb atala boshlandi. ammo 1961 yilning sentyabrida Suriya bu hamjamiyatdan ajralib chiqadi.
1971 yilning sentyabridan Misr Arab Respublikasi vujudga keladi. Mustaqillik yillari siyosiy-iqtisodiy va madaniy sohalarda muhim yutuqlar qo‘lga kiritildi. Ayniqsa. 1981 yildan Xusni Muborak rahbarligida yirik islohotlar o‘tkazilgan.
Mustamlaka davrida boshqa davlatlarning xomashyo bazasiga aylanib qolgan Misr. sanoatni ustuvor rivojlantirib. agrar davlatdan industrial davlatga aylanish uchun uzoq yillardan beri kurash olib bormoqda.
Misr sanoatining rivojlanishini asosiy xususiyati shundan iboratki. unda davlat tarmog‘i yetakchi hisoblanadi. ya‘ni hal qiluvchi sanoat korxonalari davlat qo‘lida to‘plangan. 1965 yili asosiy ishlab chiqarish vositalarining 85% davlat nazoratida bo‘lgan. Qishloq xo‘jaligi. savdo. maishiy xizmat. turizm sohalarida xususiy tarmoq hal qiluvchi hisoblanadi.
Misrning transport tarmoqlari asosan Nil vodiysida va Suvaysh (uzunligi 173 km) kanali. O‘rta yer dengizini Qizil dengiz bilan birlashtiradi. Osiyo qit‘asini Afrika qit‘asidan ajratib turadi.
Iqtisodiyotni boshqarishda rejalashtirish 1957 yildan beri mavjud. 1960 yildan boshlab besh yillik rejalardan foydalaniladi. Shuni ta‘kidlash lozimki ular davlat tarmog‘i uchun imperativ (majburiy) boshqa tarmoqlarga indikativ (ixtiyoriy).
YaMM 151.5 mlrd. AQSH dollari. jon boshiga 2490 AQSH dollar.
Misrning xorijiy mamlakatlar bilan iqtisodiy aloqalari yaxshi yo‘lga qo‘yilgan.
Turizm va xizmat sohalari milliy daromadning muhim tarmoqari hisoblanadi. Mamlakatga yiliga 5 mln.ga yaqin sayohatchilar kelib ketadilar bu soha 4 mlrd. AQSH dollarga
yaqin daromad keltiradi. YaMM ning 3% ga yaqini turizm sohasiga to‘g‘ri keladi.
Misrda turizm sektori asosan o‘zining madaniy-tarixiy yodgorliklari. dunyoga mashhur piramidalari. saroylari bilan bog‘liq. 1980 yillarda Qizil dengiz qirg‘oqlarida plyaj turizmini rivojlantirish rejasini qabul qiladi. Ushbu hudud asosan Xurgada shahariga tegishli bo‘lib. asosiy turizm markaziga aylanishi kerak edi. 1990 yillar boshida Farbiy Yevropa mamlakatlaridan turistlarni qabul qilish uchun yettita turistik qishloqlar quriladi.
1979 yilda Misr. Isroil mamlakati bilan tinchlik bitimini tuzganidan so‘ng. u siyosiy jihatdan tinch mamlakatlardan biriga aylandi va buning natijasida mamlakatda xalqaro turizm jadal rivojlani boshladi. Misr yer sharining barcha mamlakatlaridan turistlar qabul qiladi.
Misr xalqaro turizm bozorini asosan AQSH. Saudiya Arabistoni. Frantsiya. Germaniya.
Italiya va Yaponiya mamlakatlari ta‘minlaydi.
Mamlakat temir yo‘llari uzunligi 5.110 km.. avtomobil‘ yo‘llari uzunligi 51.925 km.
Asosiy portlari: Aleksandriya. Port-Said. Suets.
Mamlakatda 14 ta Universitet foliyat yuritadi. eng yiriklari Qohira. Ayn-SHams. Iskandariya hamda Al-Ashar islom universitetlari hisoblanadi. Oliy o‘quv yurtlarida 700 mingdan ortiq talaba ta‘lim oladi.
Toshkent Sharqshunoslik instituti va Islom universitetining Misr Oliy o‘quv yurtlari bilan aloqalari yaxshi yo‘lga qo‘yilgan. ko‘pgina talabalar Misr Oliy o‘quv yurtlarida o‘z bilimlarini oshirmoqdalar. Toshkent va Qohira o‘rtasida bevosita avia qatnov o‘rnatilgan.
Misr Arab Respublikasi mamlakati xalqaro turizm harakatlarining iqtisodiy tahlil natijasi ko‘rsatishicha. jahon turistik tashriflarining 0.7%i. Yaqin Sharq mintaqasiga qilingan tashriflarning 17.8%i Misr Arab Respublikasi mamlakatiga to‘g‘ri keladi. 2001 yilga nisbatan 2002 yilda xorijiy turistlar tashrifi 12.6% ga ko‘paygan.

3.