Universiteti fizika-matematika fakulteti

3. Matematikani o’qitishda differensial ta’limi metodikasi.

Dars jarayonida auditoriya tayyorgarlik darajasi har xil bo’lgan, o’zlashtirish turlicha va o’qishga turlisha munosabatda bo’lgan, qolaversa, sog’lig’i jihatdan ham bir xil bo’lmagan talaba– o’quvchilardan tashkil topgan bo’ladi.

O’qituvchi odatda barcha talabalarga bir paytda teng yondasha olmaydi. Shuning uchun o’qitishni o’rta darajadagi, tayyorgarligi o’rta bo’lgan, o’rtacha o’zlashtiruvchi talabaga moslab olib borishga majbur bo’ladi. Bu esa “kuchli” talabalarning rivojlanishdan sekinlashib, o’qishga qiziqishi susayishiga, “zaif” talabalar esa, har doimgidek qoloqlikka, o’qishga qiziqishini yo’qolishiga olib keladi.

“O’rta” talabalarning o’zi ham qiziqishlari, qabul qilishi, tasvvuri va fikrlashi jihatdan turlisha bo’ladi: Ba’zi birlari tez eslab qoladi, lekin mustahkam emas, boshqalari- sekin, lekin mustahkam. Ba’zi birlari ko’pchilik bilan qiziqib ishlaydi, boshqasi kayfiyatiga qarab. Ba’zilari asabiy va pala-partirish, ba’zilari ishtiyoq bilan shug’ullanadi, boshqalari – majburan, zo’raki shug’ullanadi.

O’qituvshi dars jarayonida har bir talabaning aqliy rivojlanishi ushun optimal sharoit yaratishi kerak. Bu esa matematika fanini o’qitishda “differensial” yondashuv zarur ekanligiga olib keladi.

Differensial o’qitish sharoitida barcha talabalar o’zini qulay his qila oladi. Shunday qilib, o’qituvshi oldida, talabalarni guruhlarga qanday ajratish, asosiy kritetiy sifatida nimalarni olish va ularga qanday yondashish masalasi turadi.

Ushbu maqolada o’quv jarayonidagi differensiasiya va uning turlari, differensial yondashuvning formalari, hamda matematika fanini xususan oily matematikani o’qitishda differensial yondashuvning har hil usullarini qo’llanilishi to’g’risida fikr bildiriladi.

Mualliflar o’z pedagogik tajribalariga suyangan holda ma’lum ush yoki to’rtta kishik guruhlarga ajratadilar va har bir guruhlardagi talabalarning o’zlashtirish imkoniyatlarini hisobga olgan holda darsni tashkil etish usullari haqida va har bir guruhning qanday muommolarni hal etishlari zarurligi to’g’risida o’z tajriba xulosalarini keltirishadilar.

Differinsial yondashuvning bir necha turlari keltirilib, ushbu differensial yondashuvlarni bir-biriga bog’liqlik taraflari, hamda o’qitishdagi va xususan oily matematikani o’qitishdagi alohida xususiyatlari, bunda ishki differensiyatsiya va tashqi differensiatsiyalar ahanyati va ularning bir-biridan farqi ko’rsatilib o’tiladi. Bunday metodika yordamida guruhlarda quydagi natijalarga erishishimiz mumkin:

1. 
   auditoriyada darsni tashkil qilish yaxshilanadi;
   
2. 
   har bir talaba o’zining topshiriqlarini va maqsadini aniq anglaydi;
   
3. 
   har bir talabaning bilimini nazorat qilish yaxshlianadi.
   

Xulosa qilib aytganda matematikani o’qitishdagi differensial yondashuv hozirgi davrda o’ta aktual masaladir. Bizga ma’lumki differensial yondashuv – bu o’ziga xos o’qitish sistemasi bo’lib, bunda o’quvchilarning matematikani o’rganishlari uchun eng qulay sharoit hosil qilishga harakat qilinadi. Hozirgi davrda bizning respublikamizdagi oliy o’quv yurtlarida differensial yondashuvga katta imkoniyatlar yaratilgan.

Oliy o’quv sistemasida differensial yondashuv orqali darslarni tashkil etish xilma – xilligi o’qituvchining malakasiga, har bir guruh va har bir talaba bilan ishlanishiga, mehnatiga bog’liqdir.