Uning salomatligi

§. Muskullar va ularning funksiyasi

+ Skelet muskullari ishining boshqarilishi, skelet muskul- larining shakllari
O dam tanasi skelet muskul- larming old va orqa tomonidan ko‘rinishi 17- va 18- rasmlarda ko‘rsatilgan.
Skelet muskullari tayanch- harakatlanish sistemasining faol qismi hisoblanadi. Muskul qisqarishi suyaklarni harakatga keltiradi va odamning qo‘l- oyoqlari ma’lum ishni bajaradi (yurish, yugurish, sakrash, yuk ko‘tarish, ovqatlanish, so‘zlash, yozish va hokazo).

15. 
    rasm. Odam tanasi skelet muskullarining old tomondan ko‘rinishi:
    

1— peshana muskuli; 2— ko'zning aylana muskuli; 3— og'izning aylana muskuli; 4— chakka muskuli; 5— chay- nov muskuli; 6— to'sh-o'mrov-so'r- g'ichsimon muskul; 7— deltasimon muskul; 8— ko'krakning katta muskuli; 9— yelka muskuli; 10— qorinning tashqi qiyshiq muskuli; 11— oyoq panjasini yozuvchi uzun muskul; 12— sonning to'g'ri muskuli; 13— tikuvchi muskul; 14— qorinning ichki qiyshiq muskuli; 15— qo'l panjasini bukuvchi bilak muskuli; 16— qorinning to'g'ri muskuli; 17— yelkaning ikki boshli muskuli; 18 — qovurg'alararo mus­kullar.
Muskullar harakatini ta’minlovchi motoneyronlaming orqa, uzunchoq va o‘rta miyadagi markazlarining funksiyasi bosh miya katta yarimsharlari po‘stloq qismining oldingi markaziy egatida joy- lashgan nerv hujayralari — harakatlanish oliy nerv markazlari tomonidan boshqariladi. Agar bosh miya po‘stlog‘idagi nerv mar­kazlarining islii buzilsa, markazni boshqaradigan muskullar falaji yuzaga keladi. Bunda ulaming tarangligi ortadi, shol bo‘lgan qo‘l- oyoq tarashadek qotib qoladi. Bu bosh miya shikastlanganda yoki miyaga qon quyilganda yuzaga keladi. Orqa miyada joylashgan nerv markazlarining islii buzilganda ular boshqaradigan muskullarda periferik falajlik yuzaga keladi.
B unda ulaming tonusi pasayib,

KIRISH 3
1-§. Odam va uning salomatligi to‘g‘risida umumiy tushuncha 3
+ Salomatlik, anatomiya, fiziologiya, gigiyena 3
Ibob. ODAM ORGANIZMI HAQIDA UMUMIY MA’LUMOT 6
2-§. Odam organizmining hujayraviy tuzilishi 6
f||§|] 3- §. To‘qimalar, organlar va organlar sistemasi 8
•• • 8
4-§. Organizm va tashqi muhit 12
IIbob. TAYANCH-HARAKATLANISH SISTEMASI 15
5-§. Tayanch-harakatlanish sistemasining tuzilishi 15
6-§. Suyaklaming tuzilishi va tarkibi 19
7-§. Muskullar va ularning funksiyasi 23
8-§. Odam tanasi muskullarining asosiy guruhlari 26
• 26
9-§. Muskullarning ishlashi 28
10-§. Qad-qomatning shakllanishi 31
Ill bob. QON 36
11-§. Organizmning ichki muhiti 36
12-§. Qonning tarkibi va shaklli elementlari 38
13-§. Qon guruhlari 41
14-§. Immunitet 43
• 44
16-§. Katta va kichik qon aylanish doirasi 48
17-§. Qonning tomirlar bo‘ylab harakatlanishi 53
V bob. NAFAS OLISH SISTEMASI 60
19-§. Nafas olish, nafas olish organlarining tuzilishi 60
20-§. Ovoz apparati 63
• 67
21-§. 0‘pka va to‘qimalarda gazlar almashinuvi 68
22-§. Sun’iy nafas oldirish 72
24-§. Ovqat hazm qilish organlarining tuzilishi va vazifasi 77
25-§. Jigar. Me’daosti bezi. Ovqat hazm qilishning boshqarilishi 82
• 83
26-§. Ovqat hazm qilish organlari gigiyenasi. Me’da-ichak kasalliklari va ularning oldini olish 84
28-§. Vitaminlar 89
29-§. Energiya almashinuvi 91
30-§. Ayirish sistemasining ahamiyati 95
VIII bob. AYIRISH SISTEMASI 95
31-§. Terining tuzilishi va funksiyasi 100
• 101
32-§. Organizmni chiniqtirish. Teri gigiyenasi 104
33-§. Teri shikastlanganda birinchi yordam 107
Xbob. ICHKI SEKRETSIYA BEZLARI 109
34-§. Ichki sekretsiya bezlari haqida umumiy tushuncha 109
f I 112
36-§. Buyrakusti, me’daosti va jinsiy bezlar 115
XIbob. NERV SISTEMASI 118
37-§. Nerv sistemasining ahamiyati va tuzilishi 118
38-§. Bosh miya 125
40-§. Nerv sistemasi kasalliklari 132
1.Biologik ahamiyatiga ko‘ra: 138
42-§. Markaziy nerv sistemasining tormozlanishi 139
xulq-atvorining asosi 141
44-§. Nutq va fikrlash 143
45-§. Uyqu va uning ahamiyati 146
46-§. Nerv sistemasi gigiyenasi 148
XIIIbob. SEZGI ORGANLARI 152
47-§. Sezgi organlarining ahamiyati. Ko‘rish organlari 152
+ Analizatorlar, retseptorlar 152
9-laboratoriya mashg‘uloti 158
48-§. Eshitish organi (eshitish analizatori) 160
49-§. Muvozanat organi (vestibular analizator) 165
+ Muvozanat organining ahamiyati 165
50-§. Muskul, pay va bo‘g‘imlar orqali sezish (harakat analizatori) 166
51-§. Hid va ta’m bilish organlari 170
XIV bob. KO‘PAYISH VA RIYOJLANISH 174
52-§. Ko‘payishning ahamiyati. Ko‘payish organlarining tuzilishi 174
53-§. Urug‘lanish va homilaning rivojlanishi 175
54- §. Bolaning o‘sishi va rivojlanishi 177
Ibob. Ayirish sistemasi 184
ODAM VA UNING SALOMATLIGI 185

sasining 50 % ini va undan
ko‘prog‘ini tashkil etadi. Щ 7 VH"⁴

19.